حمیدرضا ایزدنیا
محمدرضا مشایخی
فتح اله سرحدی
سیروس نوروزی
عبدالواحد غانمی
غلامعلی صنیعی

این تحقیق باهدف بررسی روشهای مختلف مدیریتی و ارایه الگوهای مناسب مدیریت پرورش گاومیش در استان خوزستان انجام شد. تعداد ‮‭150‬ گاومیش داری در شهرستانهای دزفول ،دشت آزادگان ، اهواز وشوش انتخاب شده و پرسشنامه های تهیه شده در زمینه مدیریت پرورش (تغذیه، تولید مثل، بهداشت، مسایل اقتصادی واجتماعی) باهمکاری دامداران تکمیل گردید. تعداد‮‭30‬ گاومیشداری از دامداران فوق انتخاب و اطلاعات ورکوردهای لازم در زمینه مدیریت پرورش (تغذیه ،تولید مثل،بهداشت وفروش محصولات و رکوردهای تولید شیر وچربی شیر) طی سه سال جمع آوری شدند. اندازه متوسط گله در‮‭150‬گاومیشداری مورد بررسی ‮‭24‬ راس بود و‮‭60‬ درصد از دامداران مورد مطالعه فقط به پرورش گاومیش مشغول بوده و‮‭40‬درصد نیز علاوه بر پرورش گاومیش به کشاورزی، به نگهداری وپرورش سایر دام ها نیز می پردازند. روش تغذیه در جنوب وشمال استان از نظر نوع خوراک مورد استفاده( نوع علوفه و مواد کنسانتره ایی) و روش های خوراک دادن متفاوت می باشد. نوع مواد متراکم مورد استفاده در تمام استان تقریبا یکسان وشامل آرد جو ،آرد گندم وسحاله، سبوس گندم ویا سبوس برنج ونان خشک بوده ولی از نظر مقدار کنسانتره مورد استفاده تفاوت هایی وجود دارد. انتخاب گاومیش نر داشتی، بر اساس تولید شیر مادر بوده و بطور متوسط 8 سال در گله نگهداری می شود. تقریبا در تمام موارد، تناسبی بین تعداد دام ومساحت اصطبل ها وجود نداشت. نتایج بدست آمده نشان داد که میانگین سن اولین جفت گیری در ماده ها، سن اولین جفت گیری در نرها، سن اولین زایش ،طول مدت آبستنی، اولین جفت گیری بعد از زایمان، درصد تلفات قبل از تولد، ودرصد تلفات بعد از تولد، زمان از شیر گیری گوساله به ترتیب‮‭24 /5 2/5‬ماهگی، ‮‭25 2/1‬ماهگی، ‮‭39 /9 4/5‬ ماه 5،/‮‭312 17‬ روز ‮‭26‬، ‮‭68‬روز ‮‭23‬،/‮‭4/9 0‬درصد، ‮‭6/33 0/83‬درصد، و ‮‭4/ 5 0/5‬ماهگی بود. میانگین تولید شیر بطور متوسط‮‭8/4 1/2‬کیلوگرم با‮‭5/8 0/6‬ درصد چربی و‮‭4/25 0/35‬درصد پروتیین بود. نتایج نشان داد که ماده خشک مصرفی گاومیش های شیرده، گاومیش های آبستن، گوساله های جوان و نرهای داشتی در شهرهای دزفول وشوش دشت آزدگان واهواز بطورمتوسط بترتیب ‮‭304 18 /728 3/304‬،/‮‭89/728 3‬،‮‭8/9 2/18‬ و‮‭13/4 2/8‬کیلوگرم و از کل ماده خشک مصرفی حدود ‮‭55‬درصد را کنسانتره و‮‭45‬درصد را انواع مواد خشبی تشکیل می دهد. نتایج بدست آمده از اجرای این تحقیق نشان می دهد که در حال حاضر مدیریت پرورش و نگهداری گاومیش، در واحدهای کوچک و بزرگ و بصورت سنتی صورت می گیرد. به نظر می رسد جهت بهره برداری بهتر، کنترل بهداشت، تغذیه، مدیریت و اعمال روش های علمی جدید، ودر عین حال، با عنایت به شیوه و موقعیت جغرافیایی زندگی گاومیشداران شمال وجنوب استان (در کنار رودخانه ها و یا تالاب ها) و فرهنگ اجتماعی خانوارهای گاومیشدار، لازم است در این واحدها روش های پرورش نیمه صنعتی را جایگزین نمود. کلید واژه ها : گاومیش الگوی پرورش