آسیه مخلوق
حسن نصراله زاده
محمدوحید فارابی
مژگان روشن طبری
فرشته اسلامی
رحیمه رحمتی
فاطمه سادات تهامی
علیرضا کیهان ثانی
مسطوره دوستدار
نوربخش خداپرست
علی گنجیان
علی مکرمی

مطالعه فیتوپلانکتون در اکوسیستم دریای خزر عمدتا از دهه ی ‮‭1370‬ با هدف تهیه وثبت اطلاعات شکل گرفت. اما وقوع حوادث اکولوژیکی نظیر ورود گونه های مهاجم و شکوفایی جلبکی (به ویژه از دهه ‮‭1380‬) ضرورت و اهمیت شناسایی و بررسی الگوی جمعیتی و زی توده فیتوپلانکتون و تغییرات آن را بیشتر گردانید. این مطالعه بصورت فصلی در حوزه ایرانی دریای خزر از سواحل غربی (در استان گیلان) تا شرقی (در استان گلستان) در 8 نیم خط ( آستارا، انزلی، سفیدرود، تنکابن ، نوشهر، بابلسر، امیرآباد و بندر ترکمن) از ایستگاه ساحلی(5متر) تا حداکثر عمق ‮‭100‬ متر انجام گرفت. گزارش حاضر بر مبنای ‮‭476‬ نمونه ی آب جمع آوری شده در ایستگاههای فوق برای بررسی کیفی وکمی فیتوپلانکتون در طی سال ‮‭1388‬ تهیه و تدوین گردیده است. بر اساس نتایج، ‮‭195‬ گونه فیتوپلانکتون شناسایی گردید که در 8 شاخه ی‮‭81‬‭) Bacillariophyta ‬گونه)،‮‭33‬‭) Pyrrophyta ‬گونه)، ‮‭28‬‭)Cyanophyta ‬گونه)، ‮‭38‬‭) Chlorophyta ‬گونه)‮‭11‬) ،‭Euglenophyt‬گونه) 1)،‭Xantophyta ‬گونه) ) ،2 ‭Chrysophyta ‬گونه)و 1‭) Haptophyta ‬گونه) طبقه بندی گردیدند. تراکم و زی توده فیتوپلانکتون در لایه نوری (لایه 0 تا ‮‭20‬متر) اختلاف معنی داری را با زیرلایه نوری (‮‭50‬ و ‮‭100‬متر) نشان داد(‮‭05.0‬‭> p). ‬حداقل تراکم فیتوپلانکتون در لایه نوری در بهار(‮‭49 14‬ میلیون سلول در مترمکعب) و حداکثر آن در زمستان (‮‭289 1‬ میلیون سلول در مترمکعب) ثبت گردید. حداکثر زی توده (در لایه نوری) نیز در فصل زمستان (‮‭1323 2‬ میلی گرم در مترمکعب) بود، در حالی که حداقل آن در تابستان (‮‭188 56‬ میلی گرم در مترمکعب) مشاهده گردید. تراکم فیتوپلانکتون لایه نوری در ناحیه میانی (نیم خط های تنکابن تا بابلسر) دارای حداکثر (‮‭186 27‬ میلیون در مترمکعب) و در ناحیه غربی دارای حداقل (‮‭100 11‬ میلیون در مترمکعب) بود. زی توده در ناحیه های میانی و غربی با میانگین (‮‭584 74‬ میلی گرم در مترمکعب) دارای میزان بیشتری نسبت به ناحیه شرقی (‮‭437 19‬ میلی گرم در مترمکعب) بود. همچنین میانگین تراکم و زی توده فیتوپلانکتون لایه نوری در کلیه فصول، در ایستگاه با عمق ‮‭10‬ متر دارای حداکثر میزان بوده و پس از آن به سوی مناطق عمیق تر دریا(عمق ‮‭100‬ متر) از میزان آن کاسته شد ولی اختلاف معنی داری از تراکم و زی توده فیتوپلانکتون در هر یک از لایه های نمونه برداری از ساحل تا دورتر از ساحل دیده نشد(‮‭05.0‬‭