حسین رحیم سروش
فردوس عادلی مسبب

دوازدهمین دوره آزمایش بین المللی برنج های دانه بلند و معطر با تعداد‮‭36‬ لاین خالص به همراه7 شاهد بین المللی و یک شاهد بومی علی کاظمی در گیلان جمعا با‮‭44‬ تیمار به صورت طرح آگمنتد و در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار در سال‮‭1389‬در رشت به اجرا در آمد. هدف ازاجرای این آزمایش ارزیابی لاین ها از نظر خصوصیات کمی و کیفی و انتخاب لاین های برتر به منظور معرفی نهایی آنها به زارعین و یا استفاده در برنامه های به نژادی بوده است. هر ژنوتیپ درکرتی به ابعاد5 مترا‮‭1/4‬ متر به فواصل کاشت ‮‭20‬ا‮‭20‬ سانتی متر به صورت تک بوته نشا شد. دراین تحقیق تعداد نه صفت کمی و کیفی شامل عملکرد دانه، تعداد پنجه، ارتفاع بوته، تعداد روز تا ‮‭50‬ در صد گلدهی، طول دانه،عرض دانه ونسبت طول به عرض دانه قهوه ای برنج مقدار آمیلوز و قوام ژل ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین ژنوتیپ ها ی شاهد ازنظر تمام صفات مورد مطالعه بجز شکل دانه اختلاف معنی داری وجود داشت که بیانگر وجود تنوع در آنها بود. اختلاف بین تکرار ها یا بلوک ها از نظر کلیه صفات بجز ارتفاع بوته معنی دار نبود. بنابراین داده های تیمار های غیر تکراری برای صفات غیر معنی دار تصحیح نشدند و فقط برای ارتفاع بوته براساس فرمول تصحیح شد. مقایسه میانگین شاهدها نشان داد که بهترین شاهد از نظر صفات کمی نظیر عملکرد دانه شاهد ‭IR‬‮‭50‬ و از نظر کیفیت داته رقم علی کاظمی بوده است. مقایسه میانگین ژنوتیپ های غیر تکراری با شاهد به روش آزمون حداقل اختلاف معنی دار‭(LSD) ‬نشان داد که ژنوتیپ های ‮‭028‬ ، ‮‭027‬ ، ،‮‭010 035‬ و ‮‭019‬ به ترتیب دارای میانگین عملکرد شلتوک معادل‮‭40‬/،‮‭36 5‬/،‮‭94 5‬/،‮‭5/07 4‬ و ‮‭5/35‬ تن در هکتار بودند. این ژنوتیپ های انتخابی با بیش از ‮‭6/8‬ میلیمتر طول برنج قهوه ای از برنج های دانه بلندشناخته شدند. از بین آن ها مقدار آمیلوز ژنوتیپ های ،‮‭035 010‬ و ‮‭027‬ به ترتیب 3/،‮‭22/6 20‬ و ‮‭21/2‬ بود به طوریکه در گروه برنج های آمیلوز متوسط یعنی بین‮‭20‬ تا ‮‭25‬ درصد قرار داشتند و بقیه ژنوتیپ های انتخابی به همراه شاهد علی کاظمی(‮‭18/5‬ درصد) در یک گروه قرار گرفتند. همچنین ژنوتیپ های شماره ‮‭027 019‬، و ‮‭028‬ با قوام ژل نزدیک به ‮‭60‬ میلی متر در گروه برنجهای با قوام ژل متوسط (‮‭40-60‬) میلی متر قرار گرفتند. بنابراین این ژنوتیپ ها به عنوان ژنوتیپ های پرمحصول و دانه بلند با کیفیت پخت مناسب انتخاب شدند. واژه های کلیدی: برنج ، مقایسه عملکرد، کیفیت دانه