بهرام مجدنصیری
مصلح الدین رضایی

به منظور مطالعه میزان تحمل به خشکی ارقام آزادگرده افشان آفتابگردان، این آزمایش در سال های ‮‭1388‬ و ‮‭1389‬ به صورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوکصهای کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان اجرا گردید. در این آزمایش اثر سه تیمار آبیاری شامل آبیاری مطلوب (بر اساس ‮‭80‬ میلیصمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس ‭A) ‬آبیاری براساس ‮‭150‬ (محدودیت متوسط) و ‮‭220‬ میلی متر تبخیر(محدودیت شدید) از تشتک تبخیر صورت گرفت.ارقام آزادگرده افشان مورد بررسی نیز عبارت بودند از‭: S‬1 ‭Re-‬‮‭85‬‭-Es‬،‭Kc ‬‮‭83/20‬‭Es‬،‮‭85‬‭Arm.Mok‬‮‭18‬-،‮‭85‬‭Master .‬نتایج آزمایش نشان داد که اعمال آبیاری محدود باعث تاخیر در نمو زایشی و رسیدگی فیزیولوژیک ارقام آفتابگردان در این آزمایش گردید. در تیمارهای آبیاری محدود صفاتی نظیر ارتفاع، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه پر در گیاه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن، عملکرد روغن، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب به طور معنیصداری کاهش یافتند در حالیصکه درصد دانه پوک افزایش یافت. بیشترین تفاوت بین ارقام در مورد عملکرد دانه در آبیاری بعد از ‮‭80‬ میلی متر دیده شد که نشان دهنده تفاوت پتانسیل ژنتیکی ارقام از لحاظ تولید عملکرد بود. ولی در شرایط آبیاری بعداز ‮‭150‬ و به ویژه آبیاری بعداز ‮‭220‬ میلی متر، اختلاف ارقام بسیار کمتر شد، به طوری که اختلاف عملکرد دانه بین دو رقم ‭Master ‬و S1 ‭Re-‬‮‭85‬‭-Es ‬که در شرایط آبیاری مطلوب حدود ‮‭1640‬ کیلو گرم در هکتار بود، به کمتراز ‮‭220‬ کیلوگرم در هکتار تقلیل یافت (جدول4). در اینجا تنوع ذاتی میان ژنوتیپصهای آفتابگردان هم در واکنش عملکردشان نسبت به خشکی و هم پتانسیل عملکردشان در شرایط آبیاری مطلوب موثر می باشد. رقم S1 ‭Re-‬‮‭85‬‭-Es ‬علی رغم تولید عملکرد پایین در شرایط آبیاری مطلوب، در شرایط آبیاری محدود، از ثبات عملکرد دانه بالاتری نسبت به سایر ارقام برخوردار بود. واژه های کلیدی: آفتابگردان، تنش کم آبی، عملکرد، درصد روغن، ژنوتیپ، بازگرده افشان