زیبا جمزاد
عادل جلیلی
غلامرضا حسینی بمرود
مسعود عباسی
فریده ثقفی خادم
حسین توکلی
مصطفی رمضانی
علیرضا زارع
هادی افشار
محمد حسن عسکرزاده
حسن امیرآبادی زاده

با عنایت به گستردگی استان خراسان و تفاوت اقلیمی مناطق مختلف آن، پوشش گیاهی این استان نیز دارای تنوع بسیار جالبی میصباشد، از سوی دیگر تغییرات طبیعی و غیرطبیعی ایجاد شده در طبیعت (که حاصل تخریب بشر میصباشد) منجر به از بین رفتن بسیاری از گونهصهای گیاهی موجود گشته است و حفاظت از آنچه که باقی مانده، وظیفه سازمانصهای ذیربط است که با استفاده از راهکارهای لازم در این زمینه اقدام نمایند. احداث باغصهای گیاهصشناسی یکی از راهکارهای حفظ ذخایر ژنتیک ارزشمند گیاهی است که بر عهده موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور گذاشته شده است، لذا باغ گیاهصشناسی مشهد با اهداف ذکر شده و با هشت مجموعه مختلف در دست احداث میصباشد که استقرار و سازگاری گونهصهای خاص در هر مجموعه مورد بررسی قرار می-گیرد. ناحیه ایران و تورانی یکی از مجموعهصهای فوق است که مشتمل بر پنج بخش یا قطعه میصباشد که عبارتند از: قطعه شوررویصها، قطعه شنصدوستصها، قطعه دشتی (شامل قسمت دشتی و رودخانه فصلی)، قطعه ارتفاعات داخلی (شامل رودخانه دایمی،آبشار و برکه)، و بالاخره قطعه ارتفاعات البرز شرقی که بعنوان یکی از مجموعه های باغ گیاهصشناسی مشهد در عرصهصای به وسعت حدود سه هکتار و در قسمت غربی باغ قرار گرفته است، که طرح اولیه آن در سال ‮‭1384‬ تصویب گردید. برای اجرای این طرح ابتدا لیست فلورستیک گونهصهای گیاهی مهم ناحیه رویشی ایران و توران تهیه شد و سپس در عرصه 3 هکتاری ضمن تسطیح اولیه، مناطقی برای احداث قطعه-های ذکر شده فوق در نظر گرفته شد، با توجه به الگوی طبیعی این مناطق در طبیعت و با عنایت به امکانات موجود نسبت به ایجاد یکسری عوارض توپوگرافی محدود که نمایانگر منظر طبیعی آن رویشگاه باشد از قبیل ارتفاع، رودخانه، تپه و غیره اقدام گردید. سپس بر اساس لیست فلورستیک که قبلا تهیه شده نسبت به جمع آوری مواد گیاهی لازم مانند: بذر، قلمه، پاجوش و نهال (بسته به گونه گیاهی بهترین مورد را انتخاب نموده) از طبیعت اقدام گردید. بطور کلی این طرح طی دو مرحله اجرا شد، بخش اول شامل مهیا نمودن بستر کشت بر اساس الگوگیری از طبیعت (ایجاد عوارض، توپوگرافی و.....) و بخش دوم مشتمل بر کارهای میدانی در عرصه، جمعص آوری و انتقال مواد گیاهی، شناسایی دقیق علمی، تکثیر و کشت در بستر اصلی، نصب اتیکت و معرفی گیاهان و بالاخره حفاظت و نگهداری نمونه های گیاهی کشت شده در بستر اصلی. این باغ با ایجاد یک مجموعه غنی از ذخایر ژنتیکی گونهصهای مختلف ناحیه رویشی ایران و توران اعم از درخت، درختچه، بوته، فورب، گراس، پیازی و غدهصای، ضمن ایجاد محیطی مفرح، زیبا و جذاب برای بازدیدکنندگان، با نشان دادن نحوه استقرار و شرایط مناسب زیستی آنها بستر آموزشی مناسب برای دانشص آموزان و دانشجویان مقاطع مختلف جهت کسب اطلاعات و تحقیق خواهد بود. در عین حال امکان دستیابی به گونهصهای نادر و کمیاب را برای محققین فراهم میصسازد. کلمات کلیدی: باغ گیاهشناسی، ایران و توران، مشهد.