سیدمهدی موسی کاظمی - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور

تأثیر عوامل محیط جغرافیایی در هر گوشه ای از جهان و در هر دوره ای از زمان با تو جه به شکل و نوع تمدن و فرهنگ انسانی تفاوت های رو شنی را بیان می دارد. به عبارت ساده تر اثرات عوامل محیط جغرافیایی در هر زمان و در هر مکان تغییرپذیر است. السورث هانتینگتن با مطالعه شهرهای قاره آسیا نتیجه می گیرد که کاهش میزان بارندگی در جنوب غربی آسیا و آسیای مرکزی موجب از بین رفتن رودها، جویبارها، چشمه سارها و چاه های آب گردیده و ویرانی تدریجی مرا کز کشاورزی و نقاط آباد و پرجمعیت را فراهم ساخته است تا آن جا که دریاچه های آب شور با نقصان واردات و بخار شدن تدریجی آب ها و محدود کردن وسعت خود، راههای تازه ای در اختیار کاروان ها قرار داده اند. مطالعه تاریخ گذشته ناحیه قم نشان می دهد که عامل اصلی سکونت در آن وجود منابع آب سطحی و زیر زمینی بوده است. استان قم واقع در منطقه ای خشک و بیابانی به عنوان یک استان با کارکرد غالب مذهبی - فرهنگی در چند دهه اخیر از نظر سیاسی اهمیتی فوق العاده یافته و هرچه بیشتر توسعه یافته است. در نتیجه این تو سعه، ارتباطات متقابلی را با شرایط محیط جغرافیایی آن با ویژ گی هایش بوجود آورده، تحولات ساختاری و عمل کردی افزاینده ای پیدا کرده ا ست. از جمله مسائل ناشی از این تحولات، افزایش جمعیت، مسئله آب، حمل و نقل، گسترش ارضی شهر، کمبود امکانات مختلف شهری و .... است. در ا ین مقاله با مطالعه ویژگی های جغرافیایی ناحیه قم، تأثیرات آن بر مساله آب و منابع آن تحلیل و تبیین شده است. همچنین اقداماتی که ساکنان در این ناحیه از گذشته تا امروز برای تأمین منابع آب انجام داده اند مورد بررسی قرارمی گیرد. این اقدامات شامل طرح های اضطراری، میان مدت و بلند مدت (احداث سد کبار، توسعه و گسترش چاه ها، ایجاد و اصلاح شبکه آب رسانی، پروژه علی آباد، احداث سد پانزده خرداد، انتقال و تنظیم آب سرشاخه های رود دز) میشود. در این بررسی به اثرات این طرح ها بر محیط جغرافیایی نیز پرداخته می شود. گر چه افزایش جمعیت و گسترش سکونتگاه ها، نیاز به منابع جدید آب که درحوضه های دیگر وجود دارد را مورد توجه قرار می دهد، ولی تغییر فرهنگ استفاده از آب برای نیازهای متفاوت و بازیافت آن بهترین شیوه برای رفع مسأله آب با توجه به رویکرد توسعه پایدار و تأمین منابع آب است.

م حیط جغراف یایی، م سأله آب، طرح های تأمین آب، تو سعه پا یدار،استان قم