سجاد موذن - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران

باززنده سازی بناهای تاریخی معماری ایرانی و ایفای نقش مجدد آن ها در حیات شهر به اقداماتی در کالبد آن ها نیازدارد. طبق اصول دوره معاصر مبانی نظری مرمت، مرمت گر ملزم به رعایت اصل حداقل مداخله است. به تجربه ثابتشده که رعایت این اصل، احیاء بناهای تاریخی ایران را با مانع مواجه می کند. این مانع از تفاوت دیدگاه در ماهیتبناهای تاریخی معماری ایرانی و مبانی نظری غیربومی و غیرمرتبط با معماری بومی ایرانی نشأت می گیرد. بناهاییکه در شهرهای اسلامی شکل گرفته اند، از آبشخور فکری اسلام بهره مند هستند و بنیان های جهان بینی اسلامی رادر آن ها می توان جست. مرمت و احیاء بر پایه شناختی همه جانبه (کالبد و فراکالبد) شکل می گیرد و چنان چه اینشناخت از ریشه های نظری زمان شکل گیری بنا خالی باشد، احتمال هم سو شدن مداخلات امروز با معماری اصیلبنا محدود می شود. سؤال این مقاله این جا شکل می گیرد که چگونه می توان با رجوع به اسلام (به عنوان بستر شکلدهنده مبانی نظری معماری بناهایی که امروز به عنوان بناهای تاریخی دوره اسلامی ایران می شناسیم) به اصولیبرای حفاظت، مرمت و احیاء آن بناها دست پیدا کنیم؟ البته تمرکز این مقاله بر اصلی به عنوان قناعت قدر مداخله،به جای اصل غیربومی حداقل مداخله است. قناعت در مداخله برای زنده نگه داشتن معماری ای که در طول حیاتخود شاهد تحولات معمارانه بوده؛ هم از انجماد و انزوای بنا جلوگیری می کند و هم سندیت تاریخی بنا و اهمیتمعرفی سیر گذر تاریخ بر بنا را مخدوش نمی کند. در دیدگاه اسلامی، قناعت تنها راه دست یابی به حیات با نشاطاست. غنای این اصل نه فقط در زندگی روزمره انسان ، بلکه در جهان بینی و فعل حاصل از آن نیز مؤثر است و درهمه علومی که برای چگونگی به کارگیری فنون خود، نیازمند علوم انسانی نیز هستند قابلیت تعمیم دارد.

باززنده سازی بناهای تاریخی، مبانی نظری اسلامی، حداقل مداخله، قناعت