زهرا حسین پور
مهسا زارعی
معراج رنجبر
فرحناز خادم فسقندیس

در هنر معماری دوره قاجاریه، گچ بری و در هنر معماری دوره پهلوی اول ، آجرکاری شاخص و حائز اهمیت است. گچ یکی از مصالح اصلی معماری ایرانی است که به واسطه قابلیت های ویژه ان همواره مورد توجه هنرمندان و معماران واقع شده به طوری که علاوه بر جنبه ایستایی ان به عنوان یکی از مصالح تزیینی در امده ودر این راه سیر وتحولی وتکاملی خویش را در بستر تاریخ ایران طی نمود. خانه نیکدل از بناهای دوره قاجاریه واقع در تبریز است که به دلیل نقوش متنوع و نمادین گچ بری، قابل تحلیل و بررسی است. مهم ترین تزیینات این بنا نقوش گیاهی با انواع گل و برگ های نخلی و اسلیمی و قاب اسلیمی ، فرم طاق نماها و سر ستون ها است. هدف اصلی مقاله حاضر پرداختن به ویژگیها و انواع تزیینات به کاررفته در بناهای مسکونی این دوره در این شهر خانه نیکدل است. برای این منظور روش پژوهش حاضر به دو شیوه کتابخانه ای و میدانی میباشد و سعی شده است که گچ بری این ابنیه بررسی و مطالعه شوند. با توجه به مطالعات مشخص شد که گچبری های به کار رفته در این ساختمان اکثرا بصورت خطوط اسلیمی و گل و بته خودنمائی نموده و یا پوسته هائی کاذب از این هنر برای تزئینات فضاهای داخلی استفاده می گردید که مقرنسهای گچی از این قبیل می باشد.که تقارن،تکرار نقوش،وجود قطعات مربع شکل که در درون انها دایره به شکل رشته مروارید نقش شده که در سطح گسترده ای این قطعات رواج داشته است-بکار گرفتن طرح ها دومعنایی مانند نشان دادن درخت زندگی مشهود است.

گچ بری ، معماری ایرانی ، خانه های قدیمی ، خانه نیکدل