افشین یزدانی - دانش آموخته دکترای باستان شناسی دوران تاریخی، دانشگاه تهران

دور اندیشی و دانش عمیق مهندسان هخامنشی به بهترین شکل در پیش بینی و ساخت شبکه ای از آبراهه های زیر زمینی که وظیفه هدایت آب های سطحی محوطه 12 هکتاری تختگاه شهر پارسه را با بستر سنگی و غیر قابل نفوذ به بیرون از آن بر عهده داشتند به خوبی دانسته شده است. مشکل مهندسان محدود به هدایت آب های سطحی تختگاه نشده و بایستی با شیب بندی، ساخت بند و آبراهه، آب های روان دامنه پرشیب کوه مهر را که درست به سمت تختگاه روانه می گردد را به شبکه آبراهه زیر تختگاه، هدایت و از آن خارج نمایند. تمامی آب های سطح تختگاه و کوه مهر در نهایت از طریق یک آبراه بزرگ زیرزمینی به سمت گوشه جنوب خاوری تختگاه هدایت شده و از آن خارج می شدند. اما پرسشی که سال ها و تا امروز مطرح بوده سرانجام حجم زیاد آب های خروجی است. پاسخ به این پرسش وقتی از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد که بدانیم در بخش جنوبی تختگاه یعنی همان منطقه ای که آب کوه مهر و تختگاه تخلیه می شده قرار بوده تا ساختمان های مهم مسکونی و اداری هخامنشی موسوم به «برزن جنوبی» ساخته و برپا گردد. پژوهش حاضر تلاش دارد تا برای نخستین بار به چگونگی کشف و کیفیت آبراه بزرگی بپردازد که وظیفه داشته تا آب های خروجی را تا فاصله بیش از 2000 متری در دشت و در فاصله ای ایمن از بناهای هخامنشی هدایت نماید. آبراهی که هر چند در مقایسه با دیگر دستکندهای بزرگ هخامنشی چون آبراه سوئز و جوی دختر پاسارگاد کوچک می نماید اما به خودی خود بیانگر نگاه عمیق، اصولی و خردمندانه مهندسان هخامنشی است که از سوی داریوش بزرگ مأمور ساخت ارگ شهر پارسه گشته بودند.

هخامنشی ، تخت جمشید، آبراه، داریوش بزرگ، تختگاه شهر پارسه.