بهرام امانی - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه زنجان
کیوان سلیمان زاده چوبر - دانشجوی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه زنجان

ممالک اسلامی در قرن هفتم بود که موجب یورش مغولان قرار گرفت. مغولان قبل از اینکه به ممالک اسلامی ورودی داشته باشند جامعهی اسلامی تقریباّ در سطح متعادلی در زمینه ها اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و... قرار داشت و در مقابل این حکومت اسلامی ، مغولان قرارداشتند که ساختاری چادرنشین داشتند و واژه مدنیت برای آنان آنچنان جا نیافتاده بود. و وقتی قدم به ممالک اسلامی و دیگر مناطق گذاشتندپیامد آن ویرانی و نابودی آثار فرهنگی و تمدنی در این مناطق بود که اثرات مخرب آن تا سالیان متمادی در این مناطق به چشم دیده میشد. به طوری که در منابع مختلف که در رابطه با این قوم نوشته شده است ، می توان مشاهده کرد. بررسی تصادم بدویت با تمدن ها نیازمندپژوهش های عمیق است اگر از ذکر این ویرانی ها در عرصه های فرهنگی و تمدنی بگذریم به عنوان دین می رسیم ، مغولان پیرو آیینشمنی بودند و در آیین شمنی هم مطرح شده بود که هیچ دینی بر دین دیگر برتری ندارد و و اگر دینی از لحاظ جامعیت کامل تر باشد میتوان آن دین را اختیار کرد به همین دلیل بود که بعد از پایان یافتن خلافت عباسی و همچنین اسماعیلیان الموت به دست مغولان ، عرصهبرای ادیان دیگر در کنار مسلمانان همچون مسیحیت، بودا، یهودیت و... ایجاد گردید و یاسای چنگیزی در مقابل قرآن محمدی قرار گرفت ومسلمانان در بسیاری از زمینه ها برای اجرای احکام شرعی خود در تنگنا قرار گرفتند و در مراحل بعدی آن باعث رواج تشیع و همچنین تصوفدر جامعه گردید.این پژوهش برآن است که با روش تحلیلی و توصیفی و با استفاده از روش کتابخانه ای به تببین بازتاب های برخورد تمدن ها و ادیان مختلفبا یکدیگر پرداخته و به بررسی نگرش مغولان نسبت به دین بعد از هجوم به ممالک اسلامی بپردازد. به نظر می رسد گرایشات زیادی نسبتبه اسلام و تشیع در دوره های مختلف حکومتی مغولان در ممالک اسلامی نسبت به ادیان دیگر بوده باشد.

حمله مغول، خلافت عباسی، ممالک اسلامی ، برخورد ادیان