ربابه داهیم - عضو علمی گروه ادبیات دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید رجایی ارومیه

هزاره ی اخیر میلادی به عنوان «بازسازی تمدن و دانش بر اساس معنویت» نام گرفته است. به جرأت می توان ادعا نمود که اسلام تنها دینی است که در تمام آموزههای خود اعم از کتاب، سنت و حدیث، به طرق مختلف پیروان خویش را به دانش اندوزی، هرچند در مناطق دور دست و بدون تمایز جنسیتی، دعوت نموده است. بدیهی است انتشار تمدن اسلامی از جزیره العرب در میان اقوام و ملل دیگر، به ایجاد تمدن اسلامی خاص در آن مناطق انجامید. از این رو می بینیم که به خاطر شرایط اقلیمی، سیاسی، اقتصادی و تاریخی خاص مناطق تازه مسلمان شده، بخشی از عناصر سابق فرهنگی آنان، مهر تأئید دیانت و اسلامیت به خود گرفته است. «ایران» یکی از این مناطقی است که به دلیل تمدن شکوفای پیش از اسلام خود، توانست با پذیرش دین مبین اسلام، نظام ارزشی خاصی را ترتیب و در قرن های بعد به شکوفایی تمدن اسلامی کمک شایانی نماید. به تأیید تاریخ، قدم های فراخ ایرانیان عاشق دانش اندوزی و خردورزی، در تحکیم پایه های فرهنگ و تمدن اسلامی و یکی از عوامل اصلی بالندگی آن یعنی؛ توجه به علم و ادب و هنر نباید بر کسی پوشیده باشد و فردوسی، به عنوان شاعر خرد و دانش ایرانی یکی از ایران دوستان مسلمانی است که در درخشش فرهنگ و تمدن اسلامی به نوبه ی خود تلاش های چشمگیری انجام داده است. با این اوصاف، هدف از این مطالعه بررسی و مضمون یابی ابیاتی از شاهنامه ی فردوسی است که واژه «دانش» در آن ها به کار رفته است تا تبیین شود که فردوسی این واژه را چگونه، چرا و با چه کلمات و ترکیباتی به کار گرفته تا سهم ایرانیان در شکوفایی تمدن اسلامی بیشتر روشن گردد.

تمدن اسلامی، دانش، فزدوسی، شاهنامه