تحلیل گفتمان استفهام انکاری در قرآن کریم (مطالعه موردی سوره مبارکه مائده)

پرسشگری سهم والایی را در تعاملات انسانی به خود اختصاص داده است. استفهام هنری است که برای اغراض مختلف به کار میرود و در معنای مجازی کاربرد زیادی دارد. در این میان، استفهام انکاری سهم بسزایی را به خود اختصاص داده است. بنابراین به نظر میرسد که بررسی دقیق تر این نوع از استفهام در زبان قرآن، راهگشای فهم بهتر از آموزه های قرآن کریم است. ما با متنی الهی که لباس بشری پوشیده و زبانش قابل فهم برای بشر بوده و از سازوکارهای زبان بشری برای مفهوم سازی بهره برده، سروکار داریم؛ یکی از این سازوکارها، استفهام انکاری است. استفهام انکاری دارای کارکردهای گوناگونی در زبان است، این شیوه مخاطب را به تأمل و اندیشیدن دعوت می کند و گاه برای توبیخ، گاه تکذیب، گاه برای آغار یک گفت و گو و گاه برای جلب توجه مخاطب برای اینکه پیام را متوجه شود به کار می رود. در این پژوهش سعی بر آن است که استفهام های انکاری سوره مبارکه مائده با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی بررسی و کارکرد آنها برای غالب کردن گفتمان خداوند و قرآن کریم بر سایر گفتمان ها مورد دقت نظر قرار گیرد. از این روی چهار آیه در این سوره مورد بررسیقرار گرفت؛ یافته های پژوهش نشان می دهد استفهام های انکاری موجود در آیات سوره مبارکه مائده در استیلای قدرت خداوند نقش مهمی ایفا میکنند و تنها گفتمان مورد تأیید خداوند، گفتمان توحیدی است که سایر گفتمان ها در تقابل با آن قرار دارند

Keywords:

قرآن کریم , سوره مبارکه مائده , استفهام انکاری , تحلیل گفتمان