واکاوی پیوند محتوا و کارکرد در آرایه های معماری عصر صفویه نمونه موردمطالعه: کتیبه های بناهای علمی-مذهبی

یکی از مهم ترین مشخصه های معماری عصر صفویه، هماهنگی بناها و به خصوص بناهای مذهبی با تزئینات خوشنویسی و کتیبه ها است. در این میان مسجد- مدرسه ها به عنوان مکان هایی برای تلفیق علم و عبادت، ازجایگاه ویژه ای برخوردار هستند. مسجد-مدرسه چهارباغ اصفهان به عنوان یکی از مهم ترین بناهای عصر شاه سلطان حسین صفوی، علاوه بر تزئینات کاشی کاری شاخص، دارای کتیبه های زیبا و متعددی نیز می باشد.پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بررسی اجمالی ویژگی های کتیبه های این بنا؛ به مطالعه مضامین علم آموزی و کارکرد تعلیمی در این کتیبه ها بپردازد تا زمینه پاسخ به مهم ترین سؤال مطرح یعنی اینکه ارتباط مضامینو کارکرد آرایه های معماری مکتوب این بنا کدام اند؟ و ساختار ظاهری و محل قرارگیری کتیبه های مذکور به چه نحوی است؟ در دسترس قرار گیرد. تحقیق توسعه ای حاضر از حیث روش، توصیفی-تحلیلی و جمع آوریاطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته است همچنین تجزیه و تحلیل یافته ها کیفی است. نتایج تحقیق حاضر گویای آن است که کارکرد تعلیمی به عنوان یکی از پررنگ ترین کارکردهای کتیبه های بنایمذکور است که با توجه به تناسب چشمگیر با کاربری بنا، بازتاب گسترده ای در قالب مضامین علم آموزی داشته است. این مضامین اغلب در کتیبه های ثلث و نستعلیق و در نقاط طلایی بنا همچون: نمای اصلی ایوان ها و درنفیس بنا به کاررفته اند و از حیث موضوع شامل مباحثی همچون ضرورت علم آموزی، وظایف عالم و متعلم، برتری های عالم عامل بر عابد و مواردی مشابه هستند که در قالب احادیث معتبر، آیات قرآن و اشعار فارسیبیان شده اند. لازم به ذکر است که برای ارتقای کمی و کیفی جایگاه ارایه های معماری معاصر بهره گیری از الگوهای گذشته بسیار ارزشمند است.

Keywords:

معماری , آرایه های معماری , صفویه , بناهای علمی-مذهبی , محتوا , کارکرد