مهدی پندار - استادیار، گروه اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایرا ن
الهام وفائی - دکتری علوم اقتصادی، گروه اقتصاد، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

هدف مقاله حاضر، بررسی اهداف مکاتب مختلف توسعه و ویژگیهای غالب برنامه های توسعه بعد از انقلاب اسلامی با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی است. نتایج تحقیق بیانگر این است که مکاتب مختلف به صورت تک بعدی به مسأله توسعه توجه نموده اند و مکتب توسعه اسلامی هم به بعد مادی و هم بعد معنوی همراه با حرکت تعاملی انسانی توجه ویژهای داشته است. ارزیابی برنامه های توسعه بع د از انقلاب اسلامی نشان میدهد که، پارادایمهای غالب برنامه اول، بازساخت اقتصادی؛ برنامه دوم، سیاستهای تعدیل ساختاری؛ برنامه سوم، پذیرش تأثیر اندیشه نهادی و اصالحات ساختاری در توسعه؛ برنامه های چهارم و پنجم، ضرورت تعیین موضع نسبت به شرایط ساختاری بینالمللی و برنامه ششم، بهبود کسب وکار و سیاست خارجی توسعهگرا بوده است. همچنین، برنامه اول، بر اصول آزادی اقتصادی؛ برنامه دوم، آزادی اقتصادی و خصوصی سازی؛ برنامه سوم، اصالح ساختار اقتصادی؛ برنامه چهارم، رشد پایدار اقتصادی استوار بر دانایی و رویکرد جهـانی ؛ برنامه پنجم پیشرفت همراه با عدالت و برنامه ششم نیز رشد شتابان، پایدار و اشتغال زا تأکید داشته اند. نتایج بیانگر آن است که مشکل اصلی برنامه های توسعه عدم وجود مبانی نظری قوی در برنامه های توسعه است که به طور کامل متکی بر هیچ یک از مکاتب اقتصادی نمیباشد و به صورت مجموعه نامنظم و گسسته از چندین مکاتب مختلف است که البته بومی سازی صحیحی نیز با توجه به شرایط و وضعیت کشور صورت نگرفته است. بنابراین عدم وجود چارچوب فکری و پارادایمی مناسب با شرایط و وضعیت کالن کشور و نیز برنامه ریزی جامع صورت گرفته که در اهداف زیاد و آرمانی تعیین شده برای برنامه های توسعه قابل رویت است، باعث عدم اجرای صحیح برنامه های توسعه شده است.

مکاتب توسعه، استراتژی، پارادایم های برنامه های توسعه.