زینه عرفت پور

مثل میراث دیرینه و آینه تمام نمای فرهنگ مردم و حاصل اندیشه و تجربه گذشتگان و نمایانگر اعتقادات و آداب و رسوم هر ملتی است. البته شکی نیست که عنصر فرهنگی و ادبی تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی هر سرزمینی ویژگیهایی خاص خود را یافته و طبیعت در ساختن و پرداختن آنها به طور آشکاری دست داشته است. تمدن فارسی و عربی نیز در سایه اشتراکات جغرافیایی خود همواره پیوندهای جدایی ناپذیری در حوزه فرهنگی و به ویژه ضرب المثلها داشته اند؛ لذا با بررسی ضرب المثل های هریک از آنها میتوان از زوایای پوشیده فرهنگی هر قوم و ملتی پرده برداشت.در این پژوهش از میان عناصر طبیعت، برخی حیوانات را در ضرب المثل هـای عربـی و فارسـی ازرهگـذر کتاب مجمع الأمثال میدانی وکتاب امثال وحکم دهخدا بررسی می نماییم تا کارکرد آنها در تبیین مفـاهیم مختلف مورد ارزیابی قرارگیرد. درواقع در این جستار بر اساس روش توصیفی- تحلیلی، شیر، شتر و اسب که در شکل گیری ضرب المثل های عربی و فارسی نقش پررنگـی داشـته انـد، بـه طـور مقایسـه ای مـورد بررسـی قرارمی گیرند تا شباهتها و تفاوتهای این ضرب المثلهـا بـه نـوعی روشـن شـود و مفـاهیم مـورد نظرشـان تبیین گردد و در نهایت نوع نگاه عربها و ایرانیان به این حیوانات، از رهگـذر بررسـی ایـن ضـرب المثـلهـا منعکس شود. یکی از مهمترین نتایجی که در این پژوهش بدان دست یافتیم، این است که ایـن حیوانـات در ضرب المثلهای عربی و فارسی، گاه برای نمایاندن خصلتها و ویژگیهای مثبت و منفی انسان بهکارمیروند و گاه رفتارهای طبیعی و مثبت و منفی انسانها را مطرح میکننـد و گـاهی مفـاهیم انتزاعـی را بـه صـورت ملموس برای ما به تصویر می کشند.

ضرب المثل های عربی، ضرب المثل های فارسی، حیوانات، شیر، شتر، اسب