رضا بهروزی راد - کارشناس ارشد شرکت سهامی آب منطقه ای قم

رودخانه قمرود یکی از رودخانه های طغیانی حوضه آبریز مرکزی فلات ایران است که از ارتفاعات جنوبی گلپایگان سرچشمه گرفته و در مسیر خود، رودخانه های گلپایگان و خمین در بالادست و رودخانه شور و زواریان در پایین دست سد مخزنی 15 خرداد به آن ملحق می شود. قمرود پس از عبور از داخل شهر قم به رودخانه قره چای متصل و در انتها در کویر مسیله یا دریاچه نمک تخلیه می گردد. مساحت حوضه آبریز قمرود در محدوده پایین دست سد 15 خرداد تا شهر قم حدود 500000 هکتار می باشد که به دلیل عدم وجود سازه های سیل گیر، سد مخزنی و یا سدهای تاخیری در این محدوده، سیلابهای این بخش مستقیما به شهر قم می رسد. به دلیل عبور رودخانه قمرود از مرکز شهر قم و از مجاورت حرم مطهر حضرت معصومه (س) و خشک بودن رودخانه درسالهای اخیر به دلیل کاهش بارندگی در بالا دست، سازمانها و نهادهای مختلفی اقدام به احداث سازه ها و تاسیسات مهمی از جمله پارکینگ حرم مطهر و جاده عبوری شمال به جنوب شهر و احداث چاه های تامین کسری آب شرب شهری و تاسیسات فاضلاب و احداث صحن جدید حرم مطهر حضرت معصومه (س) با مسقف کردن قسمت هایی از رودخانه در مجاورت حرم مطهر نموده اند که این تاسیسات باعث تغییر در مورفولوژی رودخانه و کاهش ظرفیت عبور دهی قمرود در زمان طغیان های حاصل از بارندگی در پایین دست سد 15 خرداد شده است که این امر تشدید خطرات ناشی از عبور سیل در شهر قم را به همراه داشته که به عنوان نمونه می توان به سیل یازدهم فروردین 1388 و خسار ات جانی و مالی غیر قابل جبران آن اشاره کرد. در همین راستا نیاز به استفاده از شیوه های مدیریتی بحران سیل هر چه بیشتر ضروری به نظر می رسد. آنچه مسلم است اینکه یا باید ساخت و ساز ها در محل رودخانه قمرود در محدوده شهر قم متوقف و مسیر رودخانه از تاسیسات موجود پاکسازی و بستر رودخانه به حالت طبیعی خود برگردد و یا چنانچه این امر ممکن نباشد، بایستی به فکر راههایی بود که خسارات سیل را به حداقل برساند. در این مقاله با در نظر گرفتن فرض دوم (وجود تاسیسات موجود در محل بستر رودخانه در محدوده شهر قم)، راههای کنترل و مدیریت سیلابهای قمرود در محدوده شهر قم با هدف به حداقل رساندن خسارتهای مالی و جانی آن با ایجاد سیستمهای هوشمند هشدار سیل و تعبیه خروجی های اضطراری در محلهای مناسب در رودخانه و بکار گیری روشهای تخلیه سریع رودخانه از زائران و وسایط نقلیه موجود در پارکینگها و کارگاههای عمرانی و نیز احداث سازه های تاخیری سیل در م سیر رودخانه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

سیل، قمرود، مدیریت بحران، قم