عارف کمرپشتی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی بابل
مریم سلیمان پور - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی آموزگار

جمله به واسطۀ طرز بیان و چگونگی ارائۀ پیام، چهار قسم خبری، پرسشی ، امری و عاطفی است.ماهیت اصلی جملات امری، طلب انجام کار به صورت مثبت و یا منفی است،؛ اما گاه معانی ثانوی دیگری از آن برداشت می شود. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی اغراض ثانونی جملات امری گفت و گوهای «زهره ومنوچهر» ایرج میرزا و «ایرج و هویره» قاسم لارین ـ اخرین منظومه های غنایی ادبیات کلاسیک فارسی ـ را می کاود و به این پرسش پاسخ می دهد که معانی ثانوی جملات امری گفت و گو درکدام منظومه برجسته تر است و به چه دلیل؟ یافته های پژوهش نشان می دهد تمام جملات امری و وامر منفی گفت و گوی دومنظومه یعنی 22/43% در «زهره و منوچهر» و 14/74% در«ایرج و هوبره» در معنی ثانوی به کار رفته است. اگرچه از نظر کمی معانی ثانوی زهره و منوچهر بسامد دارد، اما از نظر کیفی، منظومۀ ایرج و هوبره برتری دارد. در زهره و منوچهر معنی ثانوی تقاضا نمود یافته، آن گونه که تنها معنی استفاده شده در گفت و گوی منوچهر است و هم سو با خواهش های زهره همین معنی ثانوی برجسته شده است، اما در ایرج و هوبره افزون بر تعدد معانی، کاربرد هنرمندانۀ کلام، زیبایی بلاغی، پراکندگی معانی در انواع گفت و گو، القاء معانی، منفعل نبودن شخصیت های داستان و اثرگذاری کلامشان، برجستگی معانی ثانونی جملات امری منظومۀ لارین را نشان می دهد که منظومۀ «عشق و جنگ» را مخاطب پسند، زیبا و دل نشین ساخته است.

معانی ثانوی، جملات امری، ایرج میرزا، زهر ه و منوچهر، قاسم لارین، ایرج و هوبره