سعید ریاحی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد
محمد ناجم حصاری - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد

سیره در لغت به معنای روش است و در اصطلاح علم اصول فقه به رویه ی مستمره و بنای عملی مردم نسبت به فعل یا ترک فعل اطلاق می شود. در فقه اگر مقصود از آن عقلای صنف خاصی از مردم باشد با صرف نظر از هر گونه دین و مذهب آن را سیره یا بنای عقلا می گویند. هدف از نگارش این پژوهش این است که اقوال علما در این مسئله نوظهور مورد بررسی و تتبع قرار گیرد و به جمع بندی مناسبی از این اقوال برسیم و همچنین به تبیین چگونگی کاشفیت حکم و رویه ی عملی آن با استفاده از سیره عقلا بپردازیم. روشی که در نگارش این پژوهش اتخاذ شده است روش تحلیلیتوصیفی است و بر مبنای استفاده از شیوه جمع آوری اطلاعات و منابع به صورت کتابخانه ای و فیشبرداری و به کارگیری نرم افزارهای اصولی مرتبط می باشد. از جمله یافته های به دست آمده از این پژوهش این است که در حجيت سیره عقلا عدم ثبوت ردع کافی است و برای حجیت داشتن یک سیره باید به جریان داشتن در زمان امام معصوم یا عمل کردن وی به آن یقین داشته باشیم. از جمله نتایج حاصله از نگارش این مقاله این است که حجیت سیره عقلا مورد قبول فقهای اماميه قرار گرفته است اما درباره شیوه اثبات این حجيت در نزد شارع اختلاف نظرهایی وجود دارد. در یک گرایش این دیدگاه وجود داشت که حجیت سیره عقلا ناشی از امضاء و تأیید معصوم است و اگر چنین امضایی از جانب معصوم نرسیده باشد سیره عقلا حجیت ندارد. در گرایش دیگری شکل گیری سیره عقلا را نشانگر رضایت شارع میدانستند با این تفاوت که برخی بازگشت آن را به حکم بدیهی عقل می دانستند و برخی به مصالح و ضرورت های زندگانی بشر.

سیره عقلا، کاشفیت، حکم، ردع، شارع