علیرضا دهقانپور - استادیار دانشگاه خوارزمی
مرضیه اشرفی مشهود - کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی

انسان برای نیل به کمال باید به مقام لقاء الله برسد. طبق روایت، شناخت نفس انسان، موجب شناخت خداست. اما چگونه معرفت نفس، مستلزم معرفت پروردگار است. از این حدیث، دو تفسیر ارائه شده است امتناع شناخت و امکان شناخت؛ برخی آن را تعلیق به محال دانسته اند؛ برخی به طرق گوناگون درصدد توجيه و تبیین امکان و کیفیت این معرفت بر آمده اند. کسانی که قائل به امکان معرفت نفس و رب هستند، تفسیرهای مختلفی از نسبت میان معرفت نفس و معرفت رب بیان کرده اند. اکثر تفاسیر، برداشت شان از روایت، تقدم معرفت نفس بر معرفت رب است ولی برخلاف این برداشت، برخی معنای روایت را حمل کرده اند بر تقدم معرفت رب بر معرفت نفس. کسانی که از روایت، تقدم معرفت نفس بر معرفت رب را فهمیده اند، تفاسیر گوناگونی از روایت در شرح چگونگی این تقدم و ارتباط این دو شناخت ارائه کرده اند که به بیش از ده مورد از آنها اشاره می شود.

معرفت پروردگار، نفس، معرفت نفس