زهرا جلیلی - استادیار گروه زبانها دانشگاه پیام نور

ضرورت شناخت انسان در طول تاریخ پیوسته امری حیاتی بوده است. و مكاتب الهی و غیر آن، همواره سعی کرده اند تا تعریف جامع و مانعی از انسان داشته باشند. برای معرفت به انسان باید با علم انسان شناسی آشنا شد. و البته سر آمد انسان - شناسی، انسان شناسی توحیدی است و در رأس آن انسان شناسی اسلامی است و قرآن کریم و احادیث ائمه علیهم السلام از منابع غنی آن به شمار می آید. با مطالعه آیات قرآن در رابطه با انسان می توان به سطح بالایی از شناخت در باره وی دست یافت. جستار پیش رو مدخلی است بر پاسخ به چیستی نقاط قوت و ضعف انسانی که به شیوه کتابخانه ای و با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است. ابتدا آیات خَلقی و خُلقی قرآنی استخراج شده است و سپس با کمک کتب تفسیری و لغوی مربوطه توضیح داده شده و در نهایت تحليل در رابطه با آن آمده است. حاصل سخن آن که آیات در رابطه با خلقت انسان و تعابیر مختلف آن مانند تراب، طین، طين لازب، صلصال کالفخار تماما به یک اصل برمی گردد و آن تراب است. آیات خلقی اکثرا با جمله فعلیه آمده تا حدوث را به نمایش بگذارد. آیات در رابطه با خُلقیات انسان تماما با قید آمده و غالبا با اسلوب مبالغه، تا بر معنای مقصود تأكید کند. همچنین آیات خُلقی غالبا با جمله اسمیه آمده تا ثبوت و استقرار را نشان دهد.

قرآن، انسان شناسی، آیات خَلقی و خُلقی