نرگس آبسردی - فارغ التحصیل مقطع دکتری در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه ایلام
عبدالجبار زرگوش نسب - دانشیار و عضو هیئات علمی دانشگاه ایلام

فقهای اسلام از دیرباز جهان را به دو نوع سرزمین، دارالاسلام و دار الكفر تقسیم کرده اند. بدون تردید تقسیم بندی جهان به دو نوع سرزمین، آثار و پیامدهایی به دنبال دارد؛ یکی از این آثار، تأثیری است که بر عقود مختلف و از جمله عقد نکاح می گذارد. امروزه با توجه به گسترش مهاجرت به سرزمینهای مختلف، ضروری بنظر می رسد تا تأثیر مهاجرت از دارالاسلام به دارالکفر و بالعکس، بر عقد نکاح که بسیار مورد ابتلا است، مورد بررسی قرار گیرد. به همین منظور این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی، تأثیر هریک از دو مسأله ذیل را بر فسخ عقد نکاح، از نظر امامیه و اهل سنت مورد بررسی قرار داده است: يك) مهاجرت یکی از زوجین کافر به سرزمین اسلام در حالیکه مسلمان شود؛ دو) مهاجرت یکی از زوجین مسلمان از سرزمین اسلام به سرزمین کفر در حالیکه مرتد شود. پس از فحص و بررسی در کتب فقهای عامه و خاصه بدست آمد که برخی از فقهای اهل سنت بهنگام مهاجرت یکی از زوجین از دارالکفر به دارالاسلام و یا بالعکس، به دلیل بوجود آمدن اختلاف سرزمین میان زوجین قائل به فسخ نکاحشان هستند. در مقابل مشهور فقهای عامه و خاصه تنها در صورت بوجود آمدن اختلاف دین میان زوجین قائل به فسخ نکاح هستند. همچنین در این پژوهش بدست آمد که علیرغم اینکه فقهای عامه و خاصه اتفاق نظر دارند که ازدواج زن مسلمان با مرد کافر مطلقا حرام است؛ چه به صورت عقد موقت و چه دائم؛ چه ازدواج ابتدایی و چه استمرار ازدواج قبلی. با این وجود، با استناد به برخی روایات و با توجه به تأثیر زمان و مکان و دگرگونی مصالح و مفاسد احکام، بر روی احکام اولیه، می توان جواز استمرار ازدواج قبلی را، تا زمانیکه زوجین در سرزمین اسلام بسر می برند، و مهاجرت نکرده اند، بدست آورد.

نکاح، فسخ، دار الاسلام، دارالکفر، مهاجرت