سمانه السادات گجراتی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی معدن، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
محمود حاجی صفری - دانشیار، گروه مهندسی مواد و متالورژی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
محمد مهدی خسروی راد - دانشجوی دکترا، گروه مهندسی معدن، واحد بافق، دانشگاه آزاد اسلامی، بافق، ایران

صنایع نساجی و رنگرزی یکی از صنایع مهم و پایه در هر کشوری است. رنگ‌های راکتیو محلول در آب به‌دلیل درخشندگی زیاد، مصرف انرژی کم و روش‌های کاربردی ساده، یکی از مهم‌ترین گروه رنگ‌های مورد استفاده در فرایند رنگرزی در صنعت نساجی هستند. پساب حاوی رنگ‌هایی مانند NB21 برای اکوسیستم و سلامت عمومی خطرناک است و لازم است قبل از ورود پساب به اکوسیستم، رنگ‌های موجود در آن با روشی حذف شوند. فرایند فتوکاتالیستی یکی از فرایندهای اکسیداسیون پیشرفته است که توانایی آن برای حذف انواع ترکیبات سمّی و سخت تجزیه‌پذیر اثبات شده است. در این پژوهش نانوذرات اکسید روی از محلول خالص‌سازی شده حاصل از پسماند کارخانه ذوب روی بافق به‌دست آمد. نانوذره به‌دست آمده توسط دستگاه‌های مختلفی بررسی و آنالیز شد. تشکیل، خلوص و خواص نوری نانوذرات اکسید روی توسط طیف‌سنج مادون قرمز بررسی شد. در نهایت این نانوساختارها به‌منظور بررسی خواص فتوکاتالیستی آنها، حذف رنگ راکتیو NB21 و بررسی سه پارامتر غلظت رنگ، pH و میزان نانوذره بر رنگ‌بری آن، تحت پرتو UV، به‌کار برده شدند. نتایج الگوهای پراش پرتو ایکس، نشان‌دهنده ساختار ورتزیت و شش وجهی نمونه و بلوری بودن آن بود. با توجه به تصاویر میکروسکوپ الکترونی عبوری، نمونه دارای شکل‌های واضح کروی و ابعاد شش گوش کاملاً مشخصی در محدوده بین 40 تا 120 نانومتر بود. در شرایط بهینه شامل 15 میلی‌لیتر رنگ با غلظت 1912/0 گرم در لیتر، pH برابر 5 و میزان نانو ذره 06/0 گرم طی مدت زمان 120 دقیقه اعمال فرایند رنگ‌بری تحت پرتو UV، 94 درصد از رنگ تخریب شد.

نانو ذرات اکسید روی, خواص فوتوکاتالیستی, رنگ راکتیو, پرتو UV