علی راد - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران
سعید عزیزی - دانشجوی دکتری دانشگاه تهران _ پردیس فارابی

بهره­جویی از روش تحلیل گفتمان در شناسایی مؤلفه­های گفتمانی احادیت راویان شیعی، رهیافتی نوین و کارآمد در حوزۀ مطالعات حدیثی امامیه است. بر پایۀ این روش، بازتاب کنش­های زبانی در اجتماع، در تناظر با آوای متعارض و گفتمان رقیبی است که در بستر فکری جامعه رخ‌نمایی می­کند. کاربست این روش در تراث‌پژوهی امامیه، موجب  بسترشناسی صدور و نقل روایات، واکاوی گفتمان­های رقیب و شناخت باورهای اعتقادی محدّثان امامیه می­گردد. در پژوهۀ پیش­رو برآنیم تا مؤلفه­های گفتمانی احادیث حسن بن محبوب (149_ 224ق) دربارۀ آموزۀ تقیه را واکاوی کرده، مورد تحلیل گفتمانی قرار دهیم. وی از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد؟عهم؟ و یکی از ارکان چهارگانۀ علمی شیعه در عصر خویش بوده و از جملۀ اصحاب اجماع امامیه به شمار آمده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که احادیث ابن محبوب در رویارویی و ستیز با دو گفتمان رقیبی است که در صدد ترویج نگرۀ اصالت قیام یا مرجوح بودن راهبرد تقیه برآمده­اند.

حسن بن محبوب, گفتمان حدیثی, تقیه, تحلیل گفتمان, احادیث امامیه