کوشش برای بازسازی ساختار اقتصادی ایران در دوره رضا شاه (با تکیه بر تئوری اقتصاد ملی فردریک لیست)

در دوران حکومت رضا شاه در ایران (1304-1320ه.ش / 1925-1941م)، ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشوردچار تحولات گسترده­ای شد. با توجه به تجربه ضعف و انفعال اقتصادی دولت­های مشروطه ، بسیاری از صاحب­نظران بر ضرورت تحول اقتصادی کشور تأکید داشتند و حاکمیت پهلوی را ملزم و قادر به اجرای تحولات اقتصادی در کشور می­دانستند. حاکمیت رضا شاه برای پاسخگویی به این مطالبات متأثر از گفتمان ناسیونالیستی آلمانی، سعی در پیاده­سازی تئوری­های ملی­گرایانه و تمرکزگرایانه در ایران داشت. در این ایام یکی از مهمترین تحولات ایجاد شده در آلمان، پایه ریزی تئوری «اقتصاد ملی» بر پایه نظریات «فردریک لیست» -اقتصاددان ملی گرای آلمانی- بود. تئوری­های اقتصادی وی که تحت عنوان تئوری «اقتصاد ملی» در میانه­های سده 19 میلادی به رشته تحریر درآمد، بر ناسیونالیسم، تمرکز­گرایی اقتصادی و ملی کردن تمامی منابع اقتصادی کشور تأکید داشت.این پرسش اصلی در مقاله مطرح است که اقدامات ملی گرایانه اقتصادی حاکمیت رضاشاه چه بوده و چه نسبتی با اندیشه­های فردریک لیست داشته است؟ از این رو، نویسندگان مقاله حاضر با مطالعه و روش توصیفی _تحلیلی موضوع را مورد بررسی و واکاوی قرار داده­اند.یافته­های پژوهش نشان می­دهد که که دولت مطلقه مدرن رضاشاهی برپایه گفتمان ملی و حمایت بخشی از روشنفکران ایران، تلاش داشت تا با ایجاد تحول در زمینه­های مختلف اقتصادی زمینه‌های لازم برای ایجاد اقتصاد ملی و ادغام اقتصادهای خرد محلی در این اقتصاد را فراهم آورد.

Keywords:

رضا شاه , اقتصاد ایران , تئوری‌اقتصاد ملی , فردریک لیست