الهه مهدی نژاد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
رضا صادقی شهپر - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد همدان

هویت ­یکی از مؤلفه­های حیات و محصول تلاش انسان برای معنی بخشی به زندگی است. شناخت هویت اجتماعی یک جامعه با مطالعة آثار هنری آن میسر می­شود. رمان، به منزلة یک فرم هنری مدرن بر اساس نظریة بازتاب، برگردانی از زندگی اجتماعی است که در دوران معاصر، زنان در آن سهم انکارناپذیری داشته­اند. به همین سبب با استفاده از رویکردهای مدرن جامعه­شناسی می­توان به بررسی متون ادبی پرداخت و به این ترتیب به شناخت هویت­بخشی از جامعه دست یافت. در این پژوهش، با بررسی هویت و زیست روزمرة قهرمانان زن داستان­ها در بستر حوادث و ماجراهای داستانی، سعی کرده­ایم تا به تصویری از هویت اجتماعی زنان در آثار نویسندگان زن دهة­ هفتاد شمسی ایران در دو نوع رمان­های عامه­پسند: (بامداد خمار و دالان بهشت) و رمان­های نخبه­پسند­­: (کولی کنار آتش، جزیرة سرگردانی و ساربان سرگردان) دست یابیم. بررسی­ها نشان می­دهد که در رمان­های نخبه­گرا­، هویت زنان، دغدغة اصلی نویسندگان است و به طور مشخّص در هویت­یابی زنان نوشته شده­اند؛ اما در داستان­های عامه­پسند، زنان داستان­ها از فردیت و استقلال هویتی برخوردار نیستند و خود­اندیشی و جست­و­جوی هویت، موضوع محوری آن­ها نیست.

زن, هویت اجتماعی, رمان نخبه‌گرا, رمان عامه‌پسند, دهة هفتاد