غلامرضا کافی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
سیدمهدی موسوی نیا - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون نویسنده مسوول

در ابتدای قرن اخیر شعر فارسی دستخوش تحولات ساختاری بسیاری قرار گرفت. این تحولات رفته­رفته شعر کلاسیک فارسی را دگرگون ساخت. می­توان گفت رباعی از قالب­هایی است که به دنبال جریان مزبور در دو دهۀ اخیر تحت تاثیر سنت­شکنی­های نوآورانه قرار گرفت. این تحولات گاه،  با ظرافت­های نوآورانه وگاه با بدعت­های صورت­مآبانه همراه بود. فرضیۀ نگارندگان آن است که رباعی معاصر به عنوان قالبی پیشتاز در نوآوری­های زبانی و قالبی، از این جهت قابل ملاحظه و بررسی است که نسبت به دیگر قالب­های شعر فارسی بیشتر مورد تصرف و تحول قرار گرفته است. لذا پرداختن به آن را ضرورت احساس کرده و بر آن شده تا با نمونه­آوری، این تصرفات را آشکار سازد. پژوهش حاضر با مطالعۀ شمار قابل توجهی از رباعیات معاصر و التفات به مجموعه رباعیات شاعران معاصر، این نوآوری­ها را استخراج و تحلیل کرده است. پس از مطالعه و بررسی روشن گردید که نوآوری در بافت رباعی بیشتر در یکی دو دهۀ اخیر صورت گرفته است. عدم رعایت قافیه به صورت عامدانه، استفاده از ردیف­های طولانی، درهم شکستن نظام قافیه و وزن به انحای مختلف، پهلو زدن­های عامدانه به زبان کوچه و بازار، دیگرگونه نویسی، کاربست واژگان امروزی و علائم نگارشی و ... از تصرفاتی است که در رباعی معاصر به چشم می­خورد.

شعر کوتاه فارسی, رباعی, رباعی معاصر, تحولات زبانی, تحولات قالبی