جواد هروی - استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد تهران علوم و تحقیقات

بررسی تاریخ‌پژوهی کشورهای همسایۀ ایران و نحوۀ نگریستن آنها به میراث و تاریخ مشترک گذشته، زمینه‌ای مناسب برای گفت‌وگوی علمی بین متفکران کشورهاست. مقالۀ حاضر با بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ‌پژوهان تاجیکستان به دولت سامانیان، میراث مشترک این کشورها، سعی دارد تا به تلاش‌های مکمل ایشان از پژوهش‌های معاصر ایرانی نیز توجه کند. مورخان تاجیک در دورۀ شوروی با فراهم‌کردن بستر هویت قومی، تاریخ‌پژوهی دورۀ استقلال را جهت دادند و با برجسته‌کردن جنبۀ هویت‌ساز دولت سامانی، به‌ویژه دورۀ امیراسماعیل سامانی، درصدد الگوسازی عملی از یک «دولتدار» و« امیر عادل» برآمدند. آنها هویت دیگری را به شکل مبهم در شوروی و به‌طور برجسته در قوم ترک و ملت تاجیک جست‌وجو می‌کنند که خوشبختانه تاکنون، ستیزی با هویت ایرانی نداشته است. تاریخ‌پژوهی دورۀ استقلال سعی دارد وجه ایجابی هویتی را در«خودی امیراسماعیل» و وجه سلبی را در«دیگر ازبک و ازبکستان» جست‌وجو کند. این رویکرد، اگرچه پاره‌ای نواقص روشی و محتوایی را به شیوۀ تاریخ‌پژوهان تاجیکستان در دورۀ استقلال تحمیل کرده است، همچنان از عنایت ویژۀ ایشان به پژوهش‌های ایرانیان و تداوم آن و اجتناب از رویکرد تهاجمی به فرهنگ ایرانی برخوردار است.

تاریخ‌پژوهی, حکومت سامانیان, هویت ملی, استقلال تاجیکستان, مورخان تاجیک