رویکرد اصالت الوجودی به هویت سیمای شهری

تفاوت کالبد امروز و دیروز شهر ایرانی و هزارچهره بودن سیمای شهری امروز، نزد برخی از منتقدان معماری و شهرسازی به بی‌هویتی یا بحران هویت تعبیر می‌شود. در این میان، ازمیان‌رفتن کالبد شهرهای سنتی و به‌وجودآمدن تفاوت زیاد در سیمای شهری ازنظر فرم، مصالح و رنگ بناها در مقایسه با گذشته دلیل موجه ازدست‌رفتن هویت ارزیابی می‌شود. گویی که اثبات هویتمندی سیمای یک شهر منوط به حفظ نشانه‌های کالبدی گذشته است و دگرگونی و تغییر کالبدی با حفظ تشخص یا هویت سازگار نیست، تا جایی‌که از آن به بحران یاد می‌شود و مدیریت شهری را به صرف هزینه‌های فراوان برای احیای هویت ازدست‌رفته یا دچار بحران وامی‌دارد. پرسش این مقاله چرایی این برداشت نزد متخصصان و متولیان سیمای شهری در لایۀ فلسفی است. این تحقیق کیفی با رجوع به شرح نظرات ملاصدرا در منابع مکتوب و نتیجه‌گیری از طریق استدلال عقلی و فلسفی به پاسخ می‌پردازد. ابداع فلسفی ملاصدرا یعنی «اصالت وجود» در مقابل «اصالت ماهیت» نشان می‌دهد که هویت، امری از سنخ وجود است. تبیین حرکت در جوهر شی به معنای نفی ثبات و ایستایی و اثبات سیالیت و پویایی در «هویت» است. یعنی برای هویتمندی سیمای شهری به‌جای تکیه بر شاخصه‌های ماهیت از قبیل شکل، رنگ و مصالح معین و ثابت، باید به دنبال صفات وجودی مثل انسان‌واری، نظم و حق‌مداری بود که در تحولات زمان‌مندِ کالبد شهر ملازم آن بوده‌اند. به‌همین‌ترتیب بحران هویت را باید در فقدان صفاتی از قبیل تکثر و نظم و تحمیل ثبات و ایستایی به آن جستجو کرد. ازهمین‌رو راه‌حل‌های این رویکرد در مقابل رویکرد اصالت ماهیت، غیرکالبدی و در واقع، معرفتی است. از این منظر طرح‌های ساماندهی کالبد که با توجیه هویتی به دنبال بازگرداندن و تکرار شکل، مصالح و رنگ‌های گذشته به آن هستند، مبنای مستحکمی ندارند.

Keywords:

هویت , بحران , سیمای شهری , اصالت وجود