مرضیه یحیی پور - استاد زبان و ادبیات روسی، دانشکده زبان ها و ادبیات خارجی، دانشگاه تهران، ایران
جان اله کریمی مطهر - استاد زبان و ادبیات روسی، دانشکده زبان ها و ادبیات خارجی، دانشگاه تهران، ایران.
تاتیانا ولادیمیروونا مالتسوا - استاد دانشگاه دولتی آ.س. پوشکین لنینگراد، سن پیتربورگ، روسیه

خیام، شاعری از «کرانه­های زعفرانی» و با شهرت جهانی، به­دلیل رباعیات دلفریب، اندیشمندانه و فلسفی­اش در کنار سایر شاعران «سرزمین کهن» ایران، در صدر محفل شعر و ادب روسیه تکیه زده است. هدف ما در مقاله، معرفی و نقد ترجمه­های رباعیات خیام به زبان روسی و نشان­دادن تأثیرگذاری اشعار و اندیشه­های او بر مترجمان و شاعران روسی است. مترجمان، ایران­شناسان، دیپلمات­ها و شاعران روسی نقش چشمگیری در شناساندن خیام به جامعۀ روسی را داشتند. خیام صفحاتی از دفتر اشعار توراوِرف، چاچیکِف، سورکوف، کِدرین، ایو'انِف، سانّیکِف، ویناکوروف، پلی­ستسکی، یسنین و حمزه­تف را به­خود اختصاص داده است. مطالعات نشان می­دهد که شاعران روس علاوه بر مدح خیام، گاهی نیز برای بیان ایدۀ اثر خود، با کلامی از خیام به­عنوان اپیگراف اشعار خود را شروع کرده­اند. با بررسی­های انجام شده به این نتیجه می­رسیم که رباعیات خیام برای اکثر اندیشمندان سرچشمه الهام اندیشه­های فلسفی و عرفانی و منبعی برای اشباع خلاء معنوی، درک «اسرار ازل»، حل معمای «دنیای کهن» و جهان­شناسی به­حساب می­آید. بررسی اشعار مورد مطالعه در مقاله، حاکی از آن است­که رباعیات خیام، درهای رازآلود و اسرارآمیز جهان هستی را به روی اکثر اندیشمندان و خوانندگان روسی گشوده و مستی شراب هستی را به آنها چشانده است، گرچه برخی نیز به­دلیل تضاد و تناقض در اشعار خیام، به­ظن خویش برداشت­های متفاوتی از اشعار او داشتند.

خیام, رباعیات, شاعران روس, ادبیات روسی, ترجمه