محمد نژادایران - مدرس مدعو دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور
روژان حسام قاضی - استادیار علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رباط کریم

سیطره بی‌چون‌چرای اثبات‌گرایی بر فلسفه علم در سال‌های نخستین قرن بیستم با توجه به موج نقد آن توسط برخی از فیلسوفان علم در نیمه‌دوم این قرن دچار بحران و فروپاشی شد. دیدگاه‌های فیلسوفان علمی نظیر پوپر، کوهن و لاکاتوش زمینه‌را برای پیدایش نقدهای رادیکال‌تر به جریان کلاسیک فلسفه علم فراهم کرد. فایرابند در همین مسیر تلاش کرد در کتاب «برضد روش: طرح نظریه آنارشیستی معرفت» نوعی آنارشیسم روش‌شناختی را جایگزین رویکردهای قبلی کند. به زعم او هیچ روش معقولی برای اخذ و طرد نظریه‌ها وجود ندارد. وی در این کتاب نشان می‌دهد که تلاش برای یافتن قواعدی برای بازسازی منطقی فرایند پیشرفت علم و  اثبات و ابطال نظریه‌ها کار بیهوده‌ای است.در این پژوهش سعی شده ضمن نقد و بررسی کتاب مذکور  از بعد شکلی و محتوایی برخی از دیدگاه‌های اصلی نویسنده آن مورد ارزیابی قرار گیرد. هدف از این کار نشان دادن میزان اعتبار ادعاهای رادیکال نویسنده در فلسفه علم و سنجش نقاط قوت و ضعف آن می‌باشد. روش به کار گرفته شده در نقد و بررسی این اثر توصیفی – تحلیلی می‌باشد و بررسی آن نشان می‌دهد که دیدگاه‌های فایرابند با آنکه در عرصه فلسفه علم به عنوان یک رویکرد انتقادی جدید از اهمیت و جایگاه ممتازی دارد اما دچار تعارضات حل‌نشده‌ای است که نویسند به آن بی‌توجه بوده است و به نظر می‌رسد کسانی که از دیدگا‌ه‌های وی در فلسفه علم تبعیت می‌کنند باید برای حل آن تلاش‌های نظری بیشتری انجام دهند.

روش‌شناسی, آنارشیسم, نسبی‌گرایی, تاریخ علم, فلسفه علم, فایرابند, برضد روش