علی کاوسی رحیم - دکترای تاریخ علم دوره اسلامی، پژوهش گر پژوهشگاه مواد و انرژی، تهران

هدف از نگارش مقالۀ حاضر نقد اثری با عنوان فهرست‌وارة نسخه‌‌های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب‌خانه‌‌های ایران است که زهره مازیار و نسیبه رنجبردار با مقدمه‌‌ای به‌قلم یوسف بیگ‌‌باباپور در سال 1392 به‌چاپ رسانده‌اند. باتوجه‌به ‌این‌که پژوهش در زمینة کیمیا در حوزة تمدنی اسلام و ایران در آغاز راه قرار دارد در نگاه نخست تدوین فهرست‌واره‌‌ای در این زمینه بسیار نویدبخش و مفید به‌نظر می‌‌رسد، فهرست‌واره‌‌ها حلقة واسط بین پژوهش‌گران متون کهن و نسخ خطی هستند و تدوین یک فهرست‌واره اولین گام در مسیر پژوهش‌‌های مبتنی‌بر نسخ خطی است. چنان‌که در بخش نخست مقاله ذکر خواهد شد، تنها امتیاز اثر یادشده همین است. آن‌گاه در بخش دوم این مقاله کاستی‌‌های این فهرست‌واره در شش محور طرح و به‌اختصار بیان شده است. بهره‌بردن انحصاری از فهرست‌وارة دنا بدون ارجاع مناسب به آن، اشتباهات و اغلاط نگارشی فراوان، و فروگذارکردن تعداد قابل‌توجهی از نسخ خطی سه نقص اساسی است که متوجه این اثر است. درمجموع، آن‌چه در این فهرست‌واره آمده نه‌تنها حق مطلب را ادا نکرده است، بلکه به‌زعم نگارندۀ این مقاله پژوهش‌گران این حوزه را دچار تشویش خواهد کرد.

فهرست‌وارة نسخه‌‌های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب‌خانه‌‌های ایران, فهرست‌وارۀ دنا, کیمیا, نسخ خطی