علی واسو جویباری - دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی، دبیر زبان و ادبیات فارسی، استان مازندران
احمد رمضانی - دکترای زبان شناسی همگانی و استادیار سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

در این مقاله نقش، جایگاه، و ساختار مَثَل در اشعار قیصر امین‌پور نقد و بررسی می‌شود. روش در این پژوهش توصیفی ــ تحلیلی است و گردآوری داده‌ها به‌شیوۀ کتاب‌خانه‌ای و مطالعۀ مجموعۀ اشعار قیصر امین‌پور انجام شده است. درادامه، ساختار مَثَل‌های شعر امین‌پور در دو حوزۀ زبانی و ادبی تحلیل شده است. او مَثَل‌ها را در چهار صورت مَثَل‌گونه، مَثَل‌آفرینی، دخل‌وتصرف در لفظ مَثَل، و مَثَل‌هایی با کاربرد دیگر (دخل و تصرف در معنا) به‌کار برده است. امین‌پور برای آشنایی‌زدایی کوشیده است که مَثَل‌ها را با صنعت ادبی بیامیزد و جنبۀ ادبی آن را اعتلا ببخشد و ازمیان صناعات ادبی به تشبیه و متناقض‌نما بیش‌ترین توجه را نشان داده است. مضمون همۀ مَثَل‌ها اخلاق و تربیت است. درنگاه امین‌پور، مَثَل شگردی زبانی و ادبی است که هم از فرهنگ جامعه و زبان محاوره گرفته می‌شود و هم در ترکیب با عناصر زبانی و ادبی جنبۀ هنری می‌پذیرد و به‌صورت کالایی فرهنگی با تغییر در ساختار و ماهیت به زبان مردم عوام برمی‌گردد. حاصل این تحول در ساختار و ماهیت رواج و گسترش ترکیبات و جملات متعددی از شعر امین‌پور درمیان مردم است.

شعر, قیصر امین‌پور, مَثَل, مَثَل‌گونه, مَثَل‌آفرینی, صنایع ادبی