مسعود اخوان کاظمی - دانشیار ، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی -دانشگاه رازی
طیبه رشیدی - پژوهشگر

همواره عملکرد سیاستمداران از جوانب گوناگون مورد بررسی قرار‌گرفته، اما تحلیل شخصیت و حیات سیاسی آن­ها با استفاده از مباحث بیان شده در حوزه روان­شناسی کم­تر صورت پذیرفته است. احمد قوام یکی از سیاستمداران تأثیرگذار در دوران معاصر ایران محسوب می‌شود که قضاوت­های متفاوت و حتی متناقضی در مورد او و عملکرد سیاسی وی شکل گرفته است. بدین ترتیب، پرسش پیش روی این پژوهش این است که با توجه به رفتارها و گرایشات سیاسی متنوع احمد قوام، و نگرش­های مختلفی که در مورد حیات سیاسی وی وجود دارند، عملکرد و شخصیت سیاسی وی را از منظر روان­شناسی سیاسی در چه چارچوبی می‌توان تحلیل نمود؟ در پژوهش حاضر تلاش شده تا به گونه­ای تحلیلی و با بهره­گیری از مفاهیم مطرح شده در نظریه «روان­کاوی اجتماعی» کارن هورنای، ویژگی­های شخصیتی و حیات سیاسی احمد قوام مورد واکاوی قرارگیرد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهند که می­توان مهم­ترین علت در فراز و فرودهای شخصیت «پرخاشگر» و «سلطه­جوی» قوام را ناشی از تلاش وی برای ارائه یک «خودِآرمانی» از خویشتن جهت بازیابی «امنیت روانی» سرکوب شده­اش و محور قراردادن نیاز به قدرت و پاسخ­گوئی به نیاز فزاینده «خودِآرمانی­اش» به قدرت دانست. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که رویکردهای بین رشته‌ای، و به ویژه استفاده از روان­شناسی سیاسی که از پیوند میان علم روان­شناسی و سیاست شکل گرفته است، می­تواند دریچه­ای نو را در واکاوی شخصیت و حیات سیاسی سیاستمداران، پیش روی محققان این عرصه قرارداده و دانش ما را در تحلیل روان­شناختی عملکرد بازیگران دنیای سیاست ارتقاء دهد

واژگان کلیدی: احمد قوام, شخصیت سیاسی, کارن هورنای, روان‌کاوی اجتماعی, اضطراب بنیادی