مصطفی ندیم - دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز
مینا صفا - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز

دولت سامانی در شرق قلمرو خلافت اسلامی در بستری غنی از مؤلفه‏ها و مفاهیم فرهنگی-اجتماعی در قرن 4ه.ق تأسیس گردید. آل‏سامان در کشاکش با گفتمان سیاسی دولت‏های رقیب نیازمند اثبات حقانیت و کسب مقبولیت از طریق بهره‏برداری از مفاهیم و ارزش‎های موجود در بافت فکری، فرهنگی و نظام معنایی تثبیت شده در ساختار زبانی ساکنان سرزمین‏های مفتوحه شدند. یکی از مفاهیم ریشه‏دار در چنین بافت و نظام اندیشه‏ای: «برخورداری از تبار پادشاهان و قهرمانان اساطیری-تاریخی» در پذیرش سیاسی و فرهنگی یک سلسله بود. بر این اساس در این مقاله برخلاف روش‏های معمول مطالعات تبارشناسی در رویکردی جدید از روش‏شناسی و نظریۀ تحلیل گفتمان در بررسی روایت بلعمی از تبار اشکانیِ سامانیان استفاده گردید و آشکار شد که دربار سامانی در بستر رقابت‏های سیاسی و اهداف ایدئولوژیک، گزاره‏های سیاسی و تبارشناسی خود را در وارد این کتاب تاریخی نموده است.  

کلیدواژه: سامانیان, گفتمان سیاسی, گفتمان تبارشناسی, مقبولیت, تاریخ بلعمی