بررسی تطبیقی غزل واسوخت فارسی و غزلوارۀ ضدپترارکی انگلیسی (Anti-Petrarchan Sonnet) و زمینه‏ های اجتماعی، فرهنگی، و تاریخی آنها: مطالعۀ غزل‏ هایی از وحشی بافقی و ویلیام شکسپیر

غزل فارسی و غزلوارۀ انگلیسی (Sonnet) در طول حیات پُرفرازو‏نشیب خود تصویرهای مختلفی از معشوق را به نمایش گذاشته ‏اند. طی این دوران، شرح و توصیف معشوق در غزل واسوخت فارسی و نیز غزلوارۀ ضدپترارکیِ انگلیسی (Anti-Petrarchan Sonnet) دستخوش تغییر شدند به گونه ‏ای که معشوق دیگر موجودی اثیری و بی‏ نقص به حساب نمی‏ آمد و عاشق از نکوهش و تحقیر معشوق ابایی نداشت. پژوهش حاضر با بهره از شیوه‏ ای توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مکتب تطبیقیِ آمریکایی و نیز بر اساس نظریۀ بوطیقای تاریخی وسلوفسکی مبنی بر اشتراکات ادبیات جهان فارغ از تاثیروتاثّر مستقیم و تکامل تاریخی-فرهنگیِ ادبیات‏ ها، درصدد مقایسه و موازنۀ غزل واسوخت فارسی با غزل ضدپترارکیِ انگلیسی می‏ باشد. نتایج این پژوهش نشان می‏ دهد که این دو شیوۀ غزل‏سرایی از نظر محتوایی کاملا شبیه به هم هستند امّا آبشخور و علل اصلی ظهور آنها فراخور محیط اجتماعی-فرهنگیِ با یکدیگر فرق می‏ کنند؛ شعر واسوخت فارسی ماحصل یکپارچگیِ سیاسی، اقتصادی، مذهبی و فرهنگی در عهد صفویان و متاثّر از فرهنگ هندی و با تکیه بر عینیّت‏ گرایی و نزدیکی به تودۀ مردم شکل گرفت، درحالی‏ که غزلوارۀ ضدپترارکیِ انگلیسی متاثّر از ذائقۀ متنوع آن سرزمین و تقریبا همزمان با غزلوارۀ پترارکی و در همان بستر ظهور کرد. برای تبیین بهتر موضوع نیز غزل‏ هایی از وحشی بافقی (939-991 ق) و ویلیام شکسپیر (1564-1616 م) مورد بحث و بررسی قرار گرفته‏ اند.

Keywords:

طرز واسوخت فارسی , غزلوارۀ ضدپترارکی (Anti-Petrarchan Sonnet) , غزل فارسی , غزلوارۀ انگلیسی , وحشی بافقی , ویلیام شکسپیر