زینب منوچهری - زبان و ادبیات عربی، دانشکده اللهیات، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
ولی الله شجاعپوریان - گروه زبان و ادبیات عربی، .دانشکده الهیات، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
منوچهر جوکار - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

چکیده یکی از موضوعات محوری که بیشتر شعرای برجسته‌ی ایرانی و عرب بدان پرداخته‌ و آن را از ضروریات زندگی دانسته‌اند، مفاهیم حکمی و اخلاقی است؛ زیرا موضوع آن، انسان و سازندگی روحی و معنوی اوست. فردوسی و متنبّی دو چهرة شاخص در شعر فارسی و عربی به شمارمی‌آیند که سروده‌های حکمی و اخلاقی‌شان در میان دیگر شاعران از فراوانی و شهرت بیشتری برخوردار است. این پژوهش نشان می‌دهدکه علاوه بر توارد خاطرِ برآمده از ذوق هنری و فطری، همزمانی تاریخی، شیعی بودن دو شاعر، بهره‌گیری از منابع غنی فرهنگ اسلامی - ایرانی، از منابع حکمت و اخلاق در شعر این دو شاعرِحکیم بوده‌است و امکان تأثیرپذیری مستقیم فردوسی و تأثیرپذیری غیرمستقیم متنبّی از آیین و اندیشه‌های حکمی و اخلاقی ایران باستان محتمل و در برخی موارد قطعی است. این پژوهش براساس چارچوب‌ ادبیات تطبیقی (مکتب فرانسه) به تحلیل جنبه‌های مشترک و متفاوت موضوعات حکمی و اخلاقی دو شاعر پرداخته‌است. محور اساسی پژوهش عبارت از: تحلیل تطبیقی حکمت و اخلاق دو شاعر با ذکر تفاوت‌ها براساس جدول فراوانی. مهم‌ترین یافته‌ی این تحلیل تطبیقی این است که متنبّی از حکمت و اندیشه‌ی ایرانی تأثیر پذیرفته است و شاهنامه بازتاب اصیل این حکمت و اخلاق ایرانی است.

حکمت, اخلاق, شاهنامه, متنبّی