ابوالحسن مقیمی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان و موسسه تحقی
سعید سعادت - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان و موسسه تحقی

در قرن 19 بشر کودهای شیمیایی را بهشکل وسیعی مورد استفاده قرار داد و به تدریج این کودها جایگزین کودهای آلی شدند. اما بشر دریافت که با مصرف کودهای شیمیایی نمی تواند به سطحی مطلوب از تولید دستیابد و تنها راه مناسب مصرف توام کودهای آلی وشمیایی است. کاهشمواد آلی خاک ها موجب کاهش حاصلخیزی خاک میشود. با کاهش مواد آلی نفوذپذیری و قدرت نگهداری آب توسط خاک کاهش مواد آلی نفوذپذیری و قدرت نگهداری آب توسط خاک کاهش یافته، خاک ها سفت و میزان فرسایش افزایش خواهد یافت. بنابراین افزایش مواد آلی می تواند یکی از برنامه های عمده برای افزایش عملکرد گیاهان زراعی باشد. معمولا حاصلخیزی بالا درخاک ها با مواد آلی زیاد مترادف بوده و کشت و کار زیاد و متراکم موجب کاهش ماده آلی خاک ها می شود. سال های متمادیست که بشر به اهمیت مصرف مواد آلی و نقش آن در باروری خاک و کشاورزی پایدار پی برده و مطالعات فراوانی را در این زمینه انجام داده است. باوجود فراوانی این مطالعات، امروزه خاک های مناطق خشک و نیمه خشک ایارن با مشکل کمبودمواد آلی مواجه می باشند. یک راه حل برای افزایش مقدارمواد آلی خاک های زراعی کشور، استفاده ازکودهای آلی از قبیل کود حیوانی وکود سبز می باشد، منتها استفاده تنها از این منابع آلی جوابگوی نیاز خاک های زراعی کشور به کود آلی نخواهد بود. در این راستا استفاده از بقایای محصولات کشاورزی (فرآورده های جانبی تولیدات کشاورزی) می تواند به عنوان منبع کمکی کودهای آلی مورد استفاده قرار گیرد (بی نام، 1376). اقلیم خشک و نیمه خشک، عدم رعایت صحیح تناوب زراعی، جمع آوری بقایای گیاهی و یا سوزاندن آن در مزرعه و تعلیف احشام، باعث شده تا زمین های زراعی با گذشت زمان روز به روز از نظر مواد آلی فقیرتر شده و این امر موجب تاثیر منفی در خصوصیات فیزیکی خاک، کاهش حاصلخیزی خاک و عملکرد محصولات زراعی شده است (ملکوتی، 1375؛ Tinker ,Barraclough 1982) . بنابراین آنچه امروزه برای کشاورزان ایران ضروری به نظر می رسد ارائه راهکارهای کاربردی برای افزایش بهره وری خاک ها بوده و یکی از این ضرریات نیز بی شک افزایش مواد آلی خاک هاست. مطالعات زیادی نشان داده است که میزان کربن و نیتروژن آلی خاک بطور خطی با افزودن ماده آلی به خاک زیاد می شود (اسدی رحمانی، 1378) وسطح مقدار ماده آلی اضافه شده به خاک در مقایسه با نوع ماده آلی تاثیر بیشتری در افزایش میزان ماده آلی خاک دارد (Rasmussen و همکاران، 1980) . از انواع مواد آلی کود کمپوست نسبت به بقیه منابع کودهای آلی به علت داشتن نسبت (C/N) بالاتر و در نتیجه تجزیه کندتر آن توسط میکروب ها، بیشترین اثر را روی بهبود خواص فیزیکی خاک در دراز مدت داشته است (بهره مند و افیونی، 1378). بامصرف 20 تن کمپوست در هکتار، گندم بیشترین علمکرد را نسبت به بقیه تیمارها داشته است (علیزاده، 1380) . پژوهش های انجام شده بر روی محصولات مختلف از جمله گندم، چاودار و جوی دو سر، نشانگر افزایش محصول در اثر مصرف کمپوست بوده است (F.A.O ، 1982). با مصرف 65 تن در هکتار کمپوست در مقایسه با کود معدنی، عملکرد گندم 4/5 درصد ، چاودار 18 درصد و جو دو سر 17/8 درصد افزایش یافته است. هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر منابع و مقادیر مختلف مواد آلی بر برخی خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک و عملکرد گیاهان زراعی (گندم و سیب زمینی) بوده است.