شهرزاد فرودی صفات - زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه شهید باهنر کرمان
روح اله عبدالشاهی - زراعت و اصلاح نباتات- دانشکده کشاورزی- دانشگاه شهید باهنر کرمان
مهدی مهیجی - کرمان عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان

هدف: ژن‌‌­های کنترل‌‌­کننده فتوپریود (Ppd) مهم‌­ترین گروه ژنی کنترل‌‌­‌کننده زودرسی در گندم نان هستند. هدف این پژوهش بررسی این ژن­‌ها در ارقام ایرانی و بررسی نقش Ppd-D1a در زودرسی بود. مواد و روش­‌ها: زودرسی با استفاده از تلاقی برگشتی از اکسکلیبر به رقم­‌های کل‌حیدری، روشن و مهدوی منتقل و نسل BC1F3 ایجاد شد. ژن­‌های کنترل‌­کننده فتوپریود Ppd-A1، Ppd-B1 و Ppd-D1 در ارقام ایرانی با استفاده از آغازگر‌های اختصاصی بررسی شد. با استفاده از آنالیز تفرق بالک مکان ژنی Ppd-D1 در نتاج زودرس سه جمعیت بررسی گردید. با ارزیابی دوساله در مزرعه، تاثیر گزینش برای زودرسی بر صفات مهم زراعی گندم نان بررسی شد. نتایج: ارقام مهدوی، قدس، کل­‌حیدری، سرداری، روشن، کویر، اکسکلیبر و شاه‌­پسند داری ژن‌­های Ppd-A1b و Ppd-B1b بودند. کل­‌حیدری، سرداری، روشن و کویر آلل Ppd-D1b و مهدوی، قدس، اکسکلیبر و شاه‌­پسند آلل Ppd-D1a را دارا بودند. ارزیابی بالک 10% از زودسنبله­‌ده‌­ترین نتاج نسل BC1F3 جمعیت‌­ها نشان داد همه نتاج زودرس دارای ژن Ppd-D1a بودند. زودسنبله‌­دهی و زودرسی همبستگی مثبت و معنی‌­داری داشتند. با این وجود، تعداد روز تا سنبله­‌دهی با طول دوره پر‌شدن دانه همبستگی منفی و معنی­‌داری داشت، که باعث افزایش وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه شد. گزینش برای زود‌سنبله­‌دهی باعث افزایش ارتفاع بوته، اندازه برگ، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه و کاهش طول سنبله، طول ریشک و تعداد پنجه­‌های نابارور شد. نتیجه گیری: گزینش به کمک نشانگر و یا تلاقی برگشتی به کمک نشانگر برای ژن Ppd-D1a می‌­تواند باعث زودرسی گندم نان شود. گزینش برای زود‌سنبله‌­دهی باعث بهبود این صفت در زمینه ژنتیکی روشن، کل‌‌­حیدری و مهدوی به ترتیب به مدت 13، 14 و 10 روز شد. در شرایط کرمان، گزینش برای زودرسی باعث بهبود اکثر صفات مهم تاثیر‌‌گذار بر عملکرد شد.

زودرسی, ژن‌‌های فتوپریود (Ppd), طول دوره پر‌شدن دانه, پاسخ همبسته