واکاوی کاربرد معانی حرف اضافة «از» تا پایان قرن ششم (مطالعة موردی در چهار‏کتاب: تاریخ بلعمی، تاریخ بیهقی، قابوس‌نامه و جامع‌‌الحکمتین)

شناخت معانی حروف اضافه از‏جمله «از» به‏دلیل نقش تعیین‏کننده‏ای که در القای مقصود دارد، ضروری است. به‏منظور شناخت بیشتر «از»، با رویکرد سبک‌شناسی زبانی در سطح لغوی و با اتخاذ روش توصیفی‏– ‏تحلیلی کاربرد بیست‎و‎نه معنی «از» در تاریخ بلعمی، تاریخ بیهقی، قابوس‌نامه و جامع‌‌الحکمتین مربوط‏به دورة اوّل و دوم نثر فارسی پژوهش شده‏است. هدف این تحقیق تسهیل درک مفاهیم متون این دو دوره، یافتن اشتراک، افتراق، درصد کاربرد معانی «از» و تعمیم آن در دیگر آثار مشابه براساس سبک‌شناسی زبانی است. شناخت معانی این‏حرف می‏تواند ابزاری برای تفسیر و تبیین درست متون ‏باشد. نتایج پژوهش نشان‏می‏دهد که در مقایسة ‏مجموع آثار با یکدیگر بیشترین و کمترین بسامد «از» به‏ترتیب به تاریخ بلعمی با 74/29 درصد و تاریخ بیهقی با 64/19 درصد اختصاص‏می‏یابد. امّا در مقایسة دو دوره، بسامد «از» در دو‏کتاب دورة اوّل 34/51 درصد و در دو‏کتاب دورة دوم 66/48 درصد است. هم‏چنین پرکاربردترین معنی این‎حرف به «تبعیض» با 44 بار در دورة اول و کم‏کاربردترین معنی به‎طور مشترک به «توضیح» و «مصاحبت» در دورة اوّل؛ «انتساب»، «فصل‏و‏تمیز» و «برای» در دورة دوم هر‏کدام تنها با یک تکرار اختصاص‏می‏یابد. دیگر معانی«از» با توزیع تقریباً یکسانی در هر دو ‏دوره به‏کار رفته‏است درحالی‏که در تقابل معانی توزیع مشخّصی وجود‏ندارد.

Keywords:

معانی حرف اضافة «از» , بسامد , قابوس‏نامه , تاریخ بلعمی , تاریخ بیهقی , جامع‌الحکمتین