مهدی کمالی - استادیار گروه فرهنگ نویسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی

در زبان فارسی شعرهایی هست که صرفاً‌ از هجای بلند ساخته شده­است. این سروده­ها دو نوع است: 1. مصراع یا بیتی که به­سبب اختیار تسکین، وزن تقطیعی آن به­صورت رشته­ای از هجاهای بلند درآمده­است؛ درحالی­که وزن اصلی آن را باید از بررسی بخشهای دیگر شعر دریافت. این وزنهای تقطیعی گونۀ اختیاری وزنهایی دیگر است. در این شعرها، رکن­بندی براساس وزن اصلی صورت می­گیرد. اگر دو مصراع مختلف از این نوع که هریک گونۀ اختیاری وزنی دیگر است، طولشان برابر باشد، مشخصۀ آوایی که مایۀ تمایز وزن این دو می­شود تکیۀ رکن است. محل این تکیه آخرین هجای بلند غیرپایانی رکن و ماهیت آن غیرزبانی است. 2. شعرهایی که اصالتاً فقط از هجای بلند ساخته ­شده­است. وزن این اشعار را نمی­توان گونۀ اختیاری وزنی دیگر دانست. موزون بودن این اشعار نتیجۀ رکن­بندی آنها براساس طول و مرز کلمات است؛ به­گونه­ای که معمولاً مرز رکن بر مرز کلمه منطبق است و با تغییر طول کلمات و رکن­بندی، ‌وزن آنها نیز تغییر می­کند. مشخصۀ آوایی که شناسایی ارکان را ممکن می­کند، تأکید روی هجای اول هر رکن است. تأکید چند هجا را باهم متحد و از دیگر هجاها متمایز و تبدیل به یک رکن می‌کند و براساس تعداد هجاهای رکن، وزن تعیین می‌شود.

وزن شعر, وزن ایقاعی, تأکید موسیقایی, هجای بلند, اختیار تسکین