یعقوب نیک قوجق - کارشناس ارشد هیدروژئولوژی دانشگاه شهید بهشتی ، شرکت آب منطقه ای گلستا
حمیدرضا ناصری - دانشیار گروه زمین شناسی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی

یکی از مسائل مهم در مورد سدهای مناطق کارستی، مساله آب بندی مخزن این سدها است. موارد بسیاری از نشت مخازن سدهای احداث شده در مناطق کارستی نقاط مختلف جهان گزارش شده است. مطالعه مناطق کارستی به دلیل تنوع و پیچیدگی مشکلات موجود در آنها و همچنین عدم تعمیم روش حل مشکلات مربوط به هر منطقه به مناطق دیگر، از اهمیت خاصی برخوردار است. سد باطله معدنی آق دره در 23 کیلومتری شمال تکاب در استان آذربایجان غربی، در ساختگاهی طراحی گردیده و ساخته می شود که به علت وجود ژیپس در پی و بخشهایی از مخزن آن، ساختگاهی ویژه از دیدگاه ژئوتکنیکی و زیست محیطی بوده و شایسته توجه خاص است. اگرچه تاکنون، ساختن سد روی ساختگاه ژیپسی، منع نشده است، اما رفتار ژیپس در برابر آب ناشی از خاصیت انحلال آن همواره تهدید کننده، حساسیت برانگیز و هشدار دهنده بوده است. در طراحی سد باطله آق دره با توجه به شرایط فوق العاده ساختگاه آن، سعی گردیده است با بهره گیری از یک بلانکت رسی میزان نشت از مخزن سد باطله در حد مطمئن پایین نگه داشته شود اما بدلیل توسعه مجاری انحلالی در ژیپس های پی و مخزن سد و ایجاد یک آبفروچاله در بخش جنوب غربی مخزن سد باطله، نشت آلاینده به پایین دست از طریق این مجاری انحلالی صورت گرفته و پس از انجام اقدامات ترمیمی نیز نشت از مخزن ادامه یافته است. این امر نشاندهنده عدم کارایی پتوی رسی در آب بندی سازه های احداث شده در محیطهای ژیپسی است.

سد باطله معدنی-کارست ژیپسی- آق دره- پتوی رسی-ژئوتکنیک