فرشید پیران - کارشناس ارشد تحقیقات آموزشی، دانشگاه پیام نور، واحد کرج، ایران

امروزه فلسفه علم با کاربردهای مخصوص خود، علوم و معارف بشری از آن جمله علوم انسانی را با مسائل جدی مواجه ساخته است. در حوزه علوم اسلامی از آن به عنوان فلسفه های مضاعف یا معرفت های درجه دوم یاد کرده اند. فلسفه علوم قرانی به عنوان یکی از همین معرفت ها، در صدد تبیین مبادی و مبانی دانش علوم قرآنی است تا از ترازوی بالاتر به مسائل متعددی از این دانش نظر افکند. یکی از این مسائل روش شناسی تحقیق در علوم قرآنی است که کشف و بررسی روش ها و رویکردهای پژوهشی اندیشمندان و صاحب نظران قرآن شناس، مهم ترین اهداف آن به حساب می آیند. در همین راستا هر یک از اندیشمندان علوم قرآنی با نگرش و روش خاص خود به بررسی مباحث قرآن شناختی می پردازند، در این مقاله به بررسی روش شناختی موضوع نسخ نزد پنج شخصیت مطرح قرآنی پرداخته شده است. نتایج بدست آمده بدین شرح است: جلال الدین سیوطی در بررسی بحث نسخ، بیشتر از روش های نقل و اقتباس از آرای دیگران استفاده کرده است. عبدالعظیمزرقانی در بحث نسخ علوم قرآنی، روش های عقلی و تحلیلی و انتقادی را بکار برده است، آیت الله خویی روش هایی چون: نقلی، عقلی، استدلالی، تحلیلی، تطبیقی و میان رشته های را قرار داده است. علامه طباطبایی با نگرش عقلی و فلسفی، روشی کاملا تحلیلی و استدلالی در پیش گرفته است. آیت الله معرفت در پیروی از فضای پژوهشی حاکم بر عصر خود، روش و رویکرد نسبتاً جامعی در بررسی بحث نسخ علوم قرآنی ارائه داده است.

فلسفه علم، روششناسی، نسخ، علوم قرآنی