درآمدی بر سیستم های شناسایی و طبقه بندی پسماندهای صنعتی در ایران و جهان

بدون وجود یک سیستم شناسایی و طبقه بندی پسماند، سیستم مدیریت پسماند نمی تواند به درستی عمل کند. اینموضوع به خصوص در مورد پسماندهای صنعتی که به لحاظ تنوع در منبع تولید، مشخصات پسماند و نیز درصدپسماندهای خطرناک چالش بزرگتری نسبت به سایر پسماندها محسوب می شوند، پررنگ تر است. تجربیات کشورهایی کهدر مدیریت پسماند از بلوغ و پیشینه بیشتری برخوردارند نشان میدهد که همگی از یک سیستم هماهنگ ملی (و بعضاًفراملی) برای شناسایی، طبقه بندی و کدگذاری پسماندها استفاده می کنند. این مطالعه با هدف بررسی رویکردها وسیستم های مختلف موجود در شناسایی، طبقه بندی و کدگذاری پسماند انجام شده است. این مطالعه یک پژوهش توصیفیبوده و به صورت مروری انجام شده و سیستم های طبقه بندی و کدگذاری پسماند در ایران و جهان را بررسی کرده است.راهنماهای وزارت نفت، راهنمای بازرسین بهداشت محیط، کنوانسیون بازل، آیین نامه اجرایی حمل و نقل جادهای موادخطرناک، سیستم اتحادیة اروپا، سیستم ایالات متحدة آمریکا، روش پیشنهادی مشترک بانک جهانی UNEP و WHO وراهنمای آفریقای جنوبی مهمترین راهنماها و روش های بررسی شده در این مطالعه هستند. هریک از این راهنماها، مطالعهو نقاط قوت و ضعف آنها مشخص و پتاسیل استفادة آنها در تدوین یک راهنمای جامع ملی بررسی شد. در حال حاضردر سطح ملی یک راهنمای جامع و هماهنگ برای شناسایی، طبقه بندی و کدگذاری پسماند وجود ندارد. راهنمایشناسایی و طبقه بندی که وزارت نفت از آن استفاده می کند یا نمونه ای که توسط وزارت بهداشت برای بازرسین بهداشتمحیط تهیه شده، عمدتاً ترجمه هایی محض و گاه ناقص از نمونه های خارجی هستند. کنوانسیون بازل یا آیین نامه اجراییحمل و نقل جادهای مواد خطرناک نیز بیشتر فهرستی از پسماندهای خطرناک مشخص را ارائه می کنند. راهنمایطبقه بندی پسماند اروپا همة انواع پسماندها را تحت پوشش قرار داده و پانزده ویژگی خطرناک برای طبقه بندیپسماندهای خطرناک در نظر می گیرد. این راهنما پسماندها را در بیست فصل و بیشتر بر اساس منشأ تولید طبقه بندیمی کند. ارتباط غلظت های مادة خطرناک با ویژگی های خطرناک پسماند از خصوصیات منحصر به فرد و مهم راهنمایاروپایی برای طبقه بندی پسماند خطرناک است. اصول طبقه بندی در راهنمای ایالات متحده نسبتاً پیچیده بوده و پسماندهابر اساس مادة تشکیل دهنده، فرآیند تولید، ویژگی های خطرناک و پسماندهای محصولات طبقه بندی می شوند. در آمریکاتمرکز بر خطرناک بودن پسماند است و یک سیستم طبقه بندی واحد برای پسماندهای صنعتی غیرخطرناک در سطح ملیوجود ندارد. پسماندهای خطرناک به چهار گروه و پسماندهای غیرخطرناک خود به چندین دسته شامل پسماندهای شهریو چندین نوع پسماند صنعتی تقسیم می شوند. یافته های این مطالعه نشان می دهد که در بین راهنماهای بین المللی بررسی شده سیستم اتحادیة اروپا به دلیل روش کدگذاری سیستماتیک و سلسله مراتب واضح و همچنین طبقه بندی جامع باپوشش همة انواع پسماند، میتواند به عنوان یک الگوی مناسب بین المللی مد نظر باشد. همچنین سیستم ایالات متحده بهلحاظ روشی که برای شناسایی پسماندهای خطرناک به کار می گیرد می تواند مورد توجه قرار گیرد. در نهایت پیشنهادمی شود سازمان حفاظت محیط زیست با مد نظر داشتن تجربیات جهانی موفق، سیستمی جامع و ملی برای شناسایی،طبقه بندی و کدگذاری پسماندهای کشور تهیه کند که با اجماع نظر کارشناسان حوزه های مختلف تهیه شده و پاسخگوینیازها و منطبق با شرایط و امکانات خاص کشور بومی سازی شده و مرتب به روزرسانی شود.

Keywords:

پسماند خطرناک , طبقه بندی پسماند , کدگذاری پسماند , فهرست پسماند اتحادیة اروپا