عبدالمجید خورشید - اعضو هیات علمی
اباذر رجبی - عضو هیات علمی
ایرج برنوسی - عضو هیات علمی
امیر فیاض مقدم - عضو هیات علمی

شوری خاک از مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد گیاهان زراعی در سراسر دنیا به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. ازاین‎رو ایجاد ارقام متحمل به این تنش در گیاهانی مانند چغندرقند که به‎تواند در شرایط تنش رشد نموده و دارای عملکرد اقتصادی باشد، یکی از اهداف مهم به­نژادی است. بدین منظور، ارزیابی تحمل به شوری جمعیت­ها و هیبریدهای مختلف چغندرقند بر اساس برخی صفات فیزیولوژیک، مرفولوژیک و بیوشیمیایی در شرایط گلخانه و مزرعهبرای گزینش جمعیت‎های برتر و ارزیابی صفات مناسب انجام شد. در این تحقیق از دو محیط گلخانه برای بررسی صفات فیزیولوژیکی، مرفولوژیکی و بیوشیمیایی طی استقرار و مزرعه برای بررسی صفات فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای آن استفاده شد. تعداد پنج هیبرید و چهار جمعیت اصلاحی به همراه سه رقم شاهدمتحمل و حساس در گلخانه در دو سطح شوری صفر (شاهد) و 16 دسی‎زیمنس بر متر به‌ صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و در مزرعه به صورت بلوک‌های کامل تصادفی در شرایط بدون تنش (1/2 دسی‎زیمنس بر متر) و تنش شوری (17/34 دسی‎زیمنس بر متر) در ایستگاه تحقیقات میاندوآب مورد بررسی قرار گرفتند. صفاتی مانند وزن‌تر و خشک اندام هوایی، محتوای آب نسبی برگ، کاهش نسبی آب برگ، وزن ویژه برگ، پرولین و عناصر غذایی (سدیم و پتاسیم) در برگ و عملکرد ریشه و شکر، عیار قند، سدیم و پتاسیم در ریشه در هر دو محیط واجد تنش و بدون‎تنش اندازه‌گیری شدند. در شرایط تنش در گلخانه، صفات پرولین، ماده خشک، سدیم برگ و طول ریشه افزایش معنی‌داری در مقایسه با شرایط بدون‎تنش داشتند اما مقادیر صفات پتاسیم، سطح برگ، محتوای آب نسبی برگ، آب از دست رفته برگ و ماده خشک ریشه کاهش یافته است. در مزرعه، تنش شوری باعث افزایش درصد قند و پتاسیم و کاهش عملکرد ریشه و شکر نسبت به شرایط بدون‎تنش شد. در این تحقیق، هیبرید Msc2*FS7 و جمعیت­ FS2 از نظر صفات عملکرد ریشه، درصد قندناخالص و عملکرد شکرسفید برتر از سایر جمعیت­ها تشخیص داده شدند. رقم حساس شیرین دارای پایین‌ترین مقادیر عملکرد ریشه در شرایط تنش بود. بر اساس نتایج حاصله، صفات پرولین و ماده خشک می‌توانند به‌عنوان معیارهای تمایز ارقام یا جمعیت­ها در تنش شوری مورداستفاده قرار گیرند.

تنش شوری, پرولین, صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک, عملکرد چغندرقند