آسیه ذبیح نیا عمران - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور یزد، ایران.
نجمه کریمی نژاد - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور یزد، ایران

دوران زندیه (1750-1794م) از جمله دورانی است که دربارۀ آداب و رسوم مردم و جشن‌های ایران کمتر نوشته‌ای وجود دارد. با آنکه کریم‌خان‌زند مؤسس این سلسله مردی بزرگ‌منش و مدافع فرهنگ بود و تا سال‌ها بعد از مرگ وی، از او به نیکی یاد می‌شد؛ ولی به دلیل حکومت کوتاه وی، جنگ‌های داخلی برای از بین‌بردن رقبا، محدودیت روابط با کشورهای اروپایی به ویژه انگلیس و فرانسه و بی‌کفایتی شاهان پس از وی اطلاعات کاملی دربارۀ شیوۀ زندگی در این دوره وجود ندارد. از معدود سفرنامه‌های این دوره که به آداب و رسوم عهد زندیه اشاره می‌کند؛ سفرنامۀ ویلیام فرانکلین است. ویلیام فرانکلین شرق‌شناس و افسر ارتش انگلیس بود. وی به دلیل علاقه به فراگیری زبان فارسی و تاریخ و نحوۀ زیست مردم ایران در سال 1786م به ایران سفر کرد و به مدت هشت ماه، مهمان یک خانوادۀ ایرانی در شیراز بود. پس از این سفر، در سال1788 م کتاب «مشاهدات سفر از بنگال به ایران» را منتشر کرد. این سفرنامه اطلاعات ارزشمندی از حیات دورۀ زندیه در اختیار قرار می‌دهد. این پژوهش، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و استواری بر چارچوب نظری می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که شاخص‌ترین آداب و رسوم ایرانی در دورۀ زندیه که فرانکلین در سفرنامۀ خود به آن پرداخته است، کدام است؟ مطابق دستاوردهای تحقیق، مراسم و آداب و رسومی که بیش‌ترین بخش سفرنامۀ فرانکلین را در برمی‌گیرد، آداب و رسوم ازدواج و مراسم محرم است.

دورۀ زندیه, ویلیام فرانکلین, سفرنامه, فرهنگ, مردم ایران