ابوالفضل زارع کمال آباد - قاضی دادگستری و کارشناس ارشد جزا و جرم شناسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران

آیین دادرسی کیفری به عنوان عصاره آرمان عدالت خواهی ، قانون گرایی و نظم بخشی جوامع از این جهت که تضمین کننده حقوق مردم است، وظیفه دارد ضمن نظام مند نمودن رسیدگی های کیفری ، هدف خود را که همانا عدالت کیفری است، محقق سازد. یکی از راه های وصول به عدالت کیفری، آن است که شهود و مطلعان به دور از هرگونه تهدید و بدون دغدغه خاطر، در فرایند دادرسی حضور یافته و نظام های تقنینی، قضایی و اجرایی، تأمین کننده امنیت آن ها و خانواده هایشان در مقابل مخاطرات جانی ، مالی و حیثیتی باشند. قانون گذار ایران، در راستای حمایت از شهود و مطلعان، حمایت هایی از قبیل روحی و روانی، جسمانی و مالی را در موادی از قانون آیین دادرسی کیفری وضع کرده است همچنین این حمایت ها، شامل اتخاذ تدابیری از قبیل امکان تحقیقات به صورت الکترونیکی، تحقیقات جداگانه و محرمانه، عدم مواجهه حضوری بین شاهد یا مطلع با شاکی یا متهم، عدم افشای اطلاعات مربوط به هویت، مشخصات خانوادگی و محل سکونت یا فعالیت آنها، استماعاظهارات شاهد یا مطلع در خارج از دادسرا با وسائل ارتباط از راه دور، آموزش برای حفاظت از سلامت جسمی و روحی یا تغییر مکان آن ها و حمایت های مالی می باشد. علاوه بر قانون آیین دادرسی کیفری، در آیین نامه اجرایی موضوع تبصره 1 ماده 214 قانون مذکور، حمایت هایی در راستای اجرایی نمودن قانون وضع گردیده است؛ در آیین نامه مذکور ، به حمایت هایی از قبیل گشت های منظم پلیس به صورت نمایان یا به نحو پنهانی از محل کار یا سکونت و مسیر تردد شهود یا مطلعان یا خانواده آنها، نظارت بر محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی و نصب تجهیزات الکترونیکی حفاظتی مانند دوربین مداربسته در محل کار یا سکونت ایشان یا نصب درب های ایمنی با رضایت کتبی آنان، در اختیار قرار دادن تجهیزات تماس سریع با مراجع مربوط، آموزش تدابیر دفاع شخصی و حفاظت از سلامتی جسمی، روحی و روانی به شهود و مطلعان و خانواده ایشان، تغییر مکان و تأسیس واحد حمایت از امنیت شهود و مطالعان اشاره گردیده است. همچنین در موادی از سند امنیت قضایی مصوب 1399/6/17 موضوع حمایت از شهود و مطلعان به صورت صریح یا ضمنی مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله ضمن مطالعه مواد قانونی مذکور و سند امنیت قضایی ، میزان عمل گرایی به آن ها در رویه قضایی ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

حمایت معنوی، حمایت مادی، شهود، مطلعان