موسی کاظم زاده - پژوهشگر حوزه فرهنگ، دین و رسانه دانشگاه تبریز،
نسرین رفیعی - کارشناس ارشد علوم سیاسی و کارشناس مسئول معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تبریز،

سرمایه اجتماعی، مفهومی نوین و نوپا در عرصه مطالعات اجتماعی است که در چند دهه اخیر، توسط جامعه شناسان غرب مطرح شده است، از این رو، قرآن کریم در1400 سال پیش مفاهیم و شاخص هایی را چون عدالت، انفاق، برادری، تفکر، دانش، شناخت خود، صداقت، تعاون، کمک و احترام به دیگران، مشورت، وفای به عهد، اعتماد، کار شایسته و خوب، مسئول بودن، تلاش و توکل بر خدا، امر به معروف و نهی از منکر، ... و همچنین پرهیز از مواردی چون تفرقه، سستی، تقلب، کم فروشی، ناامیدی، فساد، ضایع کردن مال مردم، ریا، حسد، غیبت، خودنمایی، بد گمانی، غرور و ... را مطرح کرده است که بسیار دقیق تر و کامل تر از شاخص های ارائه شده از سوی جامعه شناسان کلاسیک غرب است.آنچه در این خصوص مهم است، اینکه قرآن کتابی است که در تمام شئون زندگی جوامع بشری، طرح، برنامه و نظر دارد، قوانین اجتماعی و فردی حاکم بر نوع انسان را به وضوح بیان کرده و هیچ مطلب کوچک و بزرگی از نظرش مخفی نمانده است. بدینسان، برای باز اندیشی و بازنگری در مفهوم و شناخت دقیق اجزای سرمایه اجتماعی بر اساس تعالیم قرآن و گسترش این دانش با توجه به فرهنگ اسلامی، جهت تبیین نقش راهبردی سرمایه اجتماعی در فرایند رشد و شکوفایی همه جانبه کشورها و ملت ها و به ویژه جهان اسلام ضروری است.بنا بر این، برای دستیابی به این هدف، در این مقاله با روش توصیفی و تحلیل محتوا، پس از بحث و بررسی مفهوم »سرمایه اجتماعی« به عنوان یک مفهوم ترکیبی از منظر جامعهشناسان کلاسیک و صاحبنظران غرب آن پرداخته شده، سپس به عناصر کیفی سرمایه اجتماعی مانند »اعتماد« و »آگاهی اجتماعی« و عناصرکمّی آن مانند »میزان مشارکت« و »ارتباطات« در اندیشه اسلامی با محوریت قرآن کریم، اشاره گردیده است.

قرآن، اسلام، سرمایه اجتماعی، شبکه اجتماعی، جامعه شناسان معاصر