میلاد دهقانی - دانش آموخته دانشگاه فردوسی مشهد. کارشناسی ارشد
عباسعلی سلطانی - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
مرضیه فردوسی دولت شانلو - دانش آموخته دانشگاه فردوسی مشهد. کارشناسی ارشد

ضرورت زیست اجتماعی انسان، مقتضی ترجیح منافع عمومی بر امیال فردی است درحالی که غریزه و طبیعت انسان به ترجیح خواسته های خود و تمامیت خواهی حکم میکند. این کشمکش از ابتدای آفرینش بشر در کشاکش اعصار و در تمامی امصار جریان داشته است. ایثار و گذشت از ارزشهای مهم و اساسی در زمینه فردی و اجتماعی به شمار میرود و به معنای دیگرگزینی و گذشتن از خود به سود دیگران است و از فضایل اخلاقی به شمار میرود. نقطه مقابل ایثار، استیثار است که به معنای خودگزینی و منفعت خود را مقدم داشتن است که از رذایل اخلاقی به شمار آمده و مورد مذمت قرار گرفته است. غریزه و طبیعت بشر همیشه اینگونه است که خود را بر دیگران مقدم میدارد و این خودگزینی علت اصلی تباهی فرد و جامعه، سقوط انسان از مرتبه انسانیت، تبعیض حقوقی و محرومیت است. اما ایثار جایگاه ارزشی والایی دارد و در دین اسلام از نشانه های مؤمنان به شمار میرود. در روایات بسیاری نیز به ایثار و فداکاری سفارش شده و برای آن اجر و پاداش در نظر گرفته شده است. دستاورد این تحقیق –که با روش توصیفی تحلیلی تدوین شده- این است که با توجه به اهمیت و ارزش والای ایثار در جامعه و تأکید خداوند در آیات مختلف قرآن و سخنان امامان معصوم در روایات ضرورت مییابد، به صورت جزئی و دقیقتر مبانی ایثار و استیثار در فقه و حقوق اسلامی مورد تحقیق قرار گیرد. بر این اساس میتوان گفت که با توجه به مبانی و منابع فقه و حقوق اسلام، با این که استیثار و خودخواستن امری غریزی و طبیعی است و میتواند منافعی چون حفظ جان داشته باشد اما ایثار و دگرخواهی است که موجب زندگی سعادتمندانه در دنیا وآخرت خواهد شد.

ایثار، استیثار، سعادت انسان، منافع عمومی، امیال فردی، منابع فقه.