حافظ ثابت - عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، مدرس و مدیر گروه معارف

از زمانی که نطفه انسان منعقد می شود رشد انسان با تغییر و تحولات فزاینده یا کاهنده ای همراه می باشد و تا مرگ و حتی مدتی بعد از آن هم ادامه دارد. رشد در بر گیرنده بعد فزاینده تحولات و تغییراتی است که موجود زنده با خود و در خود دارد . این تغییرات ممکن است جنبه جسمی یا روحی و روانی داشته باشد . در مقطعی رشد سریع باشد و در مقطعی دیگر کُند و یا متوقف شود ، چه اینکه ممکن است رشد موجودِ زنده در زمان یکسان در یک قسمت ادامه داشته باشد ولی در قسمت دیگر متوقف شود ، و نیز ممکن است آغاز و انتهای رشد در قسمتی با آغاز و پایان رشد قسمت دیگر متفاوت باشد. این آیه شریفه مبین تحولات صعودی و نزولی است که در انسان وجود دارد: خداوند آن کسی است که شما را از ضعف آفرید . بدنبال آن ضعف دوران نیرومندی را مقرر داشت و» 1«. پس از برومندی سستی و پیری را نهاد. آنچه را بخواهد می آفریند و او آگاه تواناست آنچه مسلم است این است که انسان آنگاه که نطفه اش منعقد می شود از رشد و نموی در خور توجه برخوردار است که از سویی رشد با شدت و ضعفهایی همراه می باشد و از سوی دیگر جنبه های مختلف رشدی مانند حلقه های زنجیر به هم متصل می باشند و با هم ارتباط دارند بطوریکه اگر بنا باشد تربیت به صورت جامع و کامل در مورد انسان پیاده شود باید به همه ابعاد رشد توجه نمود و توجه به یک بعد مانع از پرداختن به سایر ابعاد نباشد. از این رو با توجه به اینکه رشد و تربیت جس می هم یکی از جنبه های مهم رشد است که تأثیر زیادی بر سایر ابعاد می گذارد باید به صورت جدی به آن اهتمام ورزید.

رشد، تحول، انسان، مرحله