محیا کرمانی - کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران

یکی از مهمترین عناصـــر معماری که از دیرباز باتوجه به اقلیم خاص ســـرزمین ایران مورد اســـتفاده و دردسـترس عموم بوده آجر اسـت و بدین سبب باعث شده است بناهای تاریخی نه تنها از لحاظ کاربرد اولیـه بلکـه بـه علـل دیگری همچون نوع معمـاری خـاص خود مورد توجه قراربگیرندونقش ویژه ای را درفرهنگ وزندگی ایرانیان ایفا نماید . هنرآجرکاری با گونه های تصــویری و تزیینی مختلف حضــور و هویتی دیرینه داشــته که توانســته تعدد ترکیبات طرح و تنوع نقش و فرم را ایجاد نماید. در این میان ، مفاهیم تزیینات هندســی آجرکاری که بصــورت نماد و نقوش درآثار بشــری نمایان گشــته صــرفاجنبه تزیینی نداشـــته و معانی ومفاهیم عالی تری را ارایه می کنند.برای اجرای آجرکاری ، نقوش و محتوای گوناگونی اسـتفاده می شده ازجمله : نقوش گیاهی ، کتیبه ، نقوش هندسی و از نظر محتوا و اجرا است که سه دوره تاریخ صدراسلام ، سلجوقی و ایلخانی انتخاب شدند که از هرکدام از این دوره ها یک بنای شـاخص مورد بررسـی قرارگرفت .در این مقاله که موضوع اصلی پژوهش ابعاد مختلف طراحی و مفاهیم تزیینات هندسی آجرکاری است ازطریق مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی _تحلیلی و مقایسه ای صـورت گرفته اسـت. بنظر می رسد باگذشت زمان ،ازتغییراتی که درنقوش هندسی آجرکاری رخ داده اسـت بطوریکه ازنقوش هندسـی سـاده که برگرفته ازدوره ی سـاسانی بود با گذر زمان به سطح نقوش پیچیده تر گسـترش پیداکرد اما در بازه ی زمانی فوق بدلیل روی کارآمدن وپررنگ شدن نقش کاشی کاری از رونق کاربرد هنر آجرکاری کاسته شد.

هنر آجرکاری ، نقوش هندسی ، مقبره امیر اسماعیل سامانی ، برج های خرقان ، گنبد سرخ مراغه